Η ανθρωπογεωγραφία του Ισλάμ

Της Μαρίνας Γ. Μεϊντάνη
Τα βαθύτερα κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα ήταν η γενεσιουργός αιτία του ξεσηκωμού του αραβικού κόσμου, της «αραβικής άνοιξης» όπως χαρακτηρίζεται, μιας επανάστασης που άρχισε από τα λαϊκά στρώματα και κυρίως τους νέους με αιτήματα περισσότερη δημοκρατία, ελευθερία έκφρασης και κοινωνική δικαιοσύνη απέναντι σε διεφθαρμένες και μονολιθικές πολιτικές εξουσίες.

Είναι χαρακτηριστική η αμηχανία του κινήματος των Αδελφών Μουσουλμάνων στην Αίγυπτο κατά τις πρώτες ημέρες της εξέγερσης και η «στρατηγική», όπως τη χαρακτηρίζουν πολιτικοί αναλυτές, σιωπή της λαλίστατης κατά τα άλλα Αλ Κάιντα. Πολλοί ειδικοί σε θέματα Μέσης Ανατολής μάλιστα, όπως ο Mohammad Abu Ramman, ερευνητής και εμπειρογνώμονας του Κέντρου Στρατηγικών Μελετών στην ιορδανική πρωτεύουσα Αμμάν, εκτιμούν ότι η ανατροπή των αυταρχικών καθεστώτων και τα λαϊκά αιτήματα για δημοκρατική ελευθερία θα μπορούσαν να καταλήξουν σε περιθωριοποίηση των ισλαμικών τρομοκρατικών ομάδων. Ακόμη και στις περιπτώσεις όπου οι συγκρούσεις φάνηκε να ενδύονται σεκταριστικά χαρακτηριστικά, όπως για παράδειγμα στο Μπαχρέιν, είναι σημαντικό να επισημανθεί ότι τις πρώτες ημέρες των διαδηλώσεων σουνίτες και σιίτες βρέθηκαν μαζί στους δρόμους.

Ωστόσο ουδείς μπορεί να αποκλείσει στη συνέχεια -και υπό το πρίσμα της συνέχισης των κινητοποιήσεων στις χώρες της Μέσης Ανατολής- το ενδεχόμενο να ενδυναμωθούν οι θρησκευτικές διαφοροποιήσεις και να αναδυθούν οι σεκταριστικές τάσεις ιδιαίτερα σε χώρες όπου η πολιτική εξουσία και οι κοινωνικά και οικονομικά προνομιούχοι συνδέονται με τη μία ή την άλλη τάση του Ισλάμ. Άλλωστε δεν θα είναι η πρώτη φορά στην ιστορία όπου η θρησκεία θα κληθεί να καλύψει το ιδεολογικό υπόβαθρο μιας κατά τα άλλα κοινωνικής σύγκρουσης.

Το ιστορικό υπόβαθρο
Η διάσπαση του Ισλάμ έχει βαθιές ιστορικές ρίζες. Αρχίζει αμέσως μετά το θάνατο του Μωάμεθ, το έτος 632, με αφορμή τη διαφωνία στη διαδοχή της εξουσίας. Από τη μια είναι αυτοί που πίστευαν ότι ο επόμενος χαλίφης (θρησκευτικός ηγέτης) θα έπρεπε να ήταν απευθείας απόγονος του Μωάμεθ και οι οποίοι ονομάστηκαν σιίτες «Σιάτ Αλί», που σημαίνει μερίδιο του Αλί. Από την άλλη είναι οι σουνίτες, οι οποίοι πήραν το όνομά τους από τη «σούνα» (παράδοση) και δεν θεωρούσαν απαραίτητη αυτήν την προϋπόθεση. Οι σουνίτες ύστερα από αιματηρές συγκρούσεις, δολοφονίες και δολοπλοκίες τελικώς επικράτησαν και σήμερα εκτιμάται ότι αντιστοιχούν περίπου στο 80% του ισλαμικού κόσμου.

Με τα χρόνια οι σχέσεις σιιτών - σουνιτών χαρακτηρίστηκαν τόσο από συνεργασία -κυρίως στο μεγαλύτερο μέρος του 20ού αιώνα- όσο και από συγκρούσεις, οι οποίες συχνά κατέληγαν σε θανάσιμη βία, με τελευταίο τέτοιο φαινόμενο το μεταπολεμικό Ιράκ.

Η σεκταριστική βία εξακολουθεί να υφίσταται μέχρι σήμερα, από το Πακιστάν μέχρι την Υεμένη και το Ιράκ, αποτελώντας το πιο κοινό σημείο τριβής σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή, με διαφοροποιήσεις ανάμεσα στις δύο βασικές ομάδες σε θρησκευτικές πρακτικές και πεποιθήσεις, σε παραδόσεις και έθιμα.

Η ανθρωπογεωγραφία του Ισλάμ
Το σουνιτικό και το σιιτικό Ισλάμ αποτελούν τα δύο βασικά δόγματα του Ισλάμ. Η δημογραφική ταξινόμηση των δύο αυτών ομάδων δεν είναι εύκολη, καθώς οι πληροφορίες είναι αντικρουόμενες και από διαφορετικές πηγές, ωστόσο κατά προσέγγιση μπορούμε να αναφέρουμε ότι το 80% με 90% του μουσουλμανικού κόσμου είναι σουνίτες και περίπου 10% με 20% σιίτες. Οι περισσότεροι σιίτες ανήκουν στη λεγόμενη Δωδεκαδική παράδοση και ζουν κυρίως στο Ιράν, στο Ιράκ, στο Αφγανιστάν και το Λίβανο.

Οι σιίτες αποτελούν την πλειοψηφία του πληθυσμού στο Ιράν (περίπου το 95% του συνολικού μουσουλμανικού πληθυσμού της χώρας), στο Αζερμπαϊτζάν (περίπου 85%), στο Ιράκ (60%-70%) και στο Μπαχρέιν (περίπου 70%). Στην Υεμένη οι μουσουλμάνοι σιίτες αντιστοιχούν στο 46%-48% του πληθυσμού. Στο Κουβέιτ επίσης ανέρχονται στο 30%-40%, ενώ στην Τουρκία το 20% με 30% του πληθυσμού της χώρας είναι επίσης Αλεβί σιίτες. Στο Λίβανο οι σιίτες αντιπροσωπεύουν το 21%-28% του συνολικού πληθυσμού, στη Συρία το 13%, ενώ στη Σαουδική Αραβία το 5%-10%. Στο Πακιστάν ανέρχονται περίπου στο 10% με 15% του πληθυσμού, στο Αφγανιστάν στο 10%-19%, στο Ουζμπεκιστάν περίπου στο 5% και στο Τατζικιστάν στο 3%. Περίπου το 7% του πληθυσμού της Σενεγάλης είναι επίσης σιίτες, ενώ στο 3% ανέρχονται στη Νιγηρία.


Οι σουνίτες από την άλλη αποτελούν την πλειοψηφία του μουσουλμανικού κόσμου σε Νοτιοανατολική Ασία, Κίνα, Νότια Ασία, Αφρική και στον υπόλοιπο αραβικό κόσμο.
Source : http://www.makthes.gr