Η κρίση στην Συρία και οι Ελληνο-Συριακές σχέσεις

Του Ζαχαρία Β. Μίχα*
(Διευθυντής Μελετών στο Ινστιτούτο Αναλύσεων Ασφάλειας και Άμυνας – ISDA)

Το ερώτημα εάν η παρούσα κρίση στη Συρία είναι προς το συμφέρον της ελληνικής πλευράς δεν μπορεί να απαντηθεί με βεβαιότητα. Αν και αυτό που μπορεί να γίνει είναι η καταγραφή συγκεκριμένων συμπεριφορών από την πλευρά του καθεστώτος του Μπασάρ Αλ Άσαντ, οι οποίες μπορούν να κατηγοριοποιηθούν ως φιλικές ή μη φιλικές απέναντι στην Ελλάδα, ο κομβικός ρόλος της Συρίας στην περιοχή της Μέσης Ανατολής και οι δυνητικές επιπλοκές από ενδεχόμενη κατάρρευση του καθεστώτος, καθιστούν μια κατηγορηματική απάντηση ιδιαιτέρως παρακινδυνευμένη.


Τα δεδομένα του προβλήματος στον τομέα που φορούν πράξεις του καθεστώτος Άσαντ που έχουν αντίκτυπο στα ελληνικά εθνικά συμφέροντα έχουν ως εξής:

Μετά την υπόθεση Οτζαλάν, τον στρατιωτικό εκβιασμό της Τουρκίας απέναντι στη Συρία, την εκδίωξη του Κούρδου ηγέτη το 1999 από τη Δαμασκό της Συρίας όπου διέμενε, η οποία κατέληξε στη σύλληψή του από τις τουρκικές μυστικές υπηρεσίες (με τη συνδρομή δυτικών μυστικών υπηρεσιών), τη δίκη και καταδίκη του, οι σχέσεις Τουρκίας-Συρίας σταδιακά πήραν μια τελείως διαφορετική τροπή. Πλέον μπορεί να θεωρηθεί ότι οι σχέσεις των δυο χωρών ανάγονται στο στρατηγικό επίπεδο, με τη διμερή συνεργασία διαρκώς να εμβαθύνεται σε όλους τους τομείς.

Αυτή η προσέγγιση, από μόνη της, συνιστά αρνητική εξέλιξη για την ελληνική εξωτερική πολιτική, αφού το καθεστώς του Μπασάρ Αλ Άσαντ, πλέον, έχει επενδύσει στις σχέσεις με την Άγκυρα με ότι αυτό σημαίνει για τις σχέσεις Αθήνας-Δαμασκού. Ένα βασικό πρόβλημα που έχει ανακύψει είναι η πίεση της Τουρκίας στη Συρία κατά τρόπον που να εξυπηρετείται το τουρκικό εθνικό συμφέρον, με τα παρακάτω αποτελέσματα:

Συρία και Τουρκία συμφώνησαν για την ακτοπλοϊκή σύνδεση της πρώτης με τα κατεχόμενα στην Κύπρο, μια εντελώς αδιανόητη εξέλιξη επί καθεστώτος Χάφεζ Αλ Άσαντ, ιστορικού ηγέτη της Συρίας, πατέρα του Μπασάρ, ο οποίος βέβαια θεωρούσε την Τουρκία ως αντίπαλο, δεδομένης της εδαφικής διαφοράς των δυο πλευρών για την περιοχή του Χατάι (Αλεξανδρέττα). Η περσινή επίσκεψη του Μπασάρ Αλ Άσαντ στην Κυπριακή Δημοκρατία, μάλλον έφερε πενιχρά αποτελέσματα, κάτι αναμενόμενο, δεδομένων των συμφερόντων και της αλλαγής προσανατολισμού της Δαμασκού.

Το συριακό καθεστώς προχώρησε στην αναγνώριση της πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας (ΠΓΔΜ) με το συνταγματικό της όνομα («Δημοκρατία της Μακεδονίας»), καθιστάμενη 129η χώρα που το πράττει, σε μια ακόμη μη φιλική ενέργεια απέναντι στην Ελλάδα.

Ωστόσο, θα πρέπει να συνυπολογιστεί το κοινό πρόβλημα Τουρκίας, Συρίας, Ιράκ και Ιράν, που συνιστούν οι κουρδικοί πληθυσμοί στις χώρες αυτές και μάλιστα σε γεωγραφική συνέχεια, με αποτέλεσμα η προοπτική ανεξαρτητοποίησής τους να σηματοδοτεί την ίδρυση κουρδικού κράτους. Η κοινή αυτή απειλή αποτελεί έναν από τους βασικότερους παράγοντες που οδηγεί σε προσέγγιση, τακτικής έστω φύσεως, την Τουρκία με τη Συρία, ενώ προσφάτως καταγράφηκαν στρατιωτικές ενέργειες της Τεχεράνης στις δικές της κουρδικές περιοχές, ακόμα και σε αυτές του Ιράκ. Η αναστάτωση που επικρατεί στις κουρδικές περιοχές της Συρίας προκαλούν φόβο στην Άγκυρα ενδεχόμενης διάχυσής τους και σε τουρκικό έδαφος.

Κατά συνέπεια, υπολογίζοντας μόνο τους ως άνω αναφερθέντες παράγοντες (καθότι το υπό εξέταση πρόβλημα έχει πολλές ακόμη παραμέτρους, οι οποίες αφορούν γενικότερα στη σταθερότητα της Μέσης Ανατολής και την αυξομείωση της πιθανότητας στρατιωτικών συγκρούσεων οι οποίες θα επηρεάσουν τα συμφέροντα της Ελλάδας στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο), η ελληνική πλευρά για να καταλήξει σε ασφαλές συμπέρασμα του τι συμφέρει και τι όχι τα ελληνικά εθνικά συμφέροντα, θα πρέπει να διαθέτει ξεκάθαρη άποψη περί του τι συνεπάγεται γι’ αυτά ενδεχόμενη ίδρυση κουρδικού κράτους.

Εάν πρόκειται η Τουρκία να προσανατολιστεί στα ανατολικά και να επικρατήσει ηρεμία στο δυτικό της μέτωπο με την Ελλάδα, τότε θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι η αναταραχή στην περιοχή σε τακτικό επίπεδο μας εξυπηρετεί, έστω σε τακτικό επίπεδο, καθώς «αγοράζουμε» χρόνο αποκατάστασης των όποιων προβλημάτων στη στρατιωτική ισορροπία στο Αιγαίο.

Η ελληνική στάση βέβαια δε παραπέμπει σε κράτος το οποίο αναζητά χρόνο για τη στρατιωτική του ενίσχυση σε μεταγενέστερο χρόνο όταν και αν η οικονομική κατάσταση το επιτρέψει. Μάλλον, η Αθήνα δείχνει διατεθειμένη να βυθιστεί περισσότερο στον «ύπνο» πείθοντας εαυτόν ότι όλα βαίνουν καλώς και ξεχνώντας ότι οι προθέσεις αλλάζουν σε μια στιγμή, ενώ οι στρατιωτικές δυνατότητες απαιτούν χρόνο, χρήμα, μέσα και εκπαίδευση.

Οι εξελίξεις δείχνουν ότι παραπλανητική στοχοποίηση των αμυντικών δαπανών ως αίτιο του οικονομικού αδιεξόδου της χώρας, με στόχο την απόκρυψη ή υποβάθμιση άλλων θυλάκων της δημόσιας διοίκησης όπου η κακοδιαχείριση, η σπατάλη και η διαφθορά βασίλευαν, θα συνεχίσει να υφίσταται, μέχρις ότου η χώρα αντιμετωπίσει «νέα Ίμια» κάποιας μορφής, τεθεί προ νέων τετελεσμένων, και αποφασίσει εκ των υστέρων τη στρατιωτική της ενίσχυση, αφού έχει προηγηθεί η μετατροπή της στρατιωτικής ηγεσία σε εξιλαστήριο θύμα. Εάν δε, κληθεί να υπερασπίσει στρατιωτικά τα συμφέροντά της, με ότι καλύτερο και πιο σύγχρονο οπλικό σύστημα διαθέτει, αυτό θα το πράξει στηριζόμενη σε όσα αποκτήθηκαν την εποχή η οποία βρίσκεται αυτή τη στιγμή – και καλώς βρίσκεται – στο στόχαστρο της εισαγγελικής έρευνας.

Αυτά αναφέρθηκαν για να επιστρέψουμε στο κεντρικό ερώτημα της ανάλυσης, ώστε να προβούμε στον δέοντα σχολιασμό: Μια χώρα – επιτομή του παραλόγου, με χαρακτηριστικό έλλειμμα πολιτικής ηγεσίας, οράματος και με ελλιπή συναίσθηση της διεθνούς πραγματικότητας, στο κατώφλι της χρεοκοπίας. Με «προσωποπαγή» ως συνήθως εξωτερική πολιτική, χωρίς θεσμούς παραγωγής και δημόσια συζήτηση του τι συνιστά και τι όχι εθνικό συμφέρον, μάλλον μετατρέπει σε χιούμορ τα συζήτηση περί του ποιες εξελίξεις συμφέρουν και ποιες όχι τη χώρα.

Τα πάντα στις διεθνείς σχέσεις έχουν σχετικό χαρακτήρα. Τίποτε δεν είναι απόλυτα καλό ή απόλυτα κακό. Οι χώρες, με άξονα την εξωτερική τους πολιτική, απλώς οφείλουν να εργάζονται ώστε να καθοδηγήσουν τις εξελίξεις κατά τρόπον συμβατό με τα εθνικά τους συμφέροντα. Αυτή είναι μια εργώδης και διαρκής προσπάθεια και σίγουρα δεν χαρακτηρίζει κράτη των οποίων η εξωτερική πολιτική απλώς περιορίζεται στο να αντιδρά σε εξωτερικά ερεθίσματα, σε μια προσπάθεια να αποτραπούν συνήθως τα χειρότερα. Κράτη τα οποία συνηθίζουν να «κουκουλώνουν» το όποιο πρόβλημα, προσποιούμενα ότι δε συμβαίνει τίποτα, αρκεί η «καυτή πατάτα» να βρίσκεται στα χέρια της επόμενης κυβέρνησης, όταν ένα πρόβλημα μετεξελιχθεί σε κρίση.

Είναι πλέον στο χέρι του καθενός να σκεφτεί σε ποια κατηγορία χωρών κατατάσσει την Ελλάδα. Αν και όσα περιγράφηκαν παραπάνω, ως μεθοδολογία σκέψης και πράξης, θυμίζουν υπερβολικά όσα οδήγησαν τη χώρα στο κατώφλι της χρεοκοπίας. Όσο πλησίαζαν οι εκλογές, τόσο τα δανεικά όδευαν στην κατανάλωση και σε όσους πίεζαν. Στη συνέχεια, αναλάμβανε ο επόμενος να εξηγήσει, αρχικά, ότι παρέλαβε και αυτός «καμένη γη», να πάρει κάποια αποσπασματικά μέτρα, να συγκρουστεί για λίγο με τα συνδικάτα και τους απεργούς, μέχρι να πλησιάσει η επόμενη εκλογική αναμέτρηση και να ακολουθήσει τη «συνταγή» του προκατόχου, σε μια προσπάθεια αύξησης των πιθανοτήτων επανεκλογής. Για να διαπιστώσουμε στο τέλος τραυματικά, ότι κεκτημένα απλώς δεν υφίστανται σε χρεοκοπημένες χώρες.

Τα ίδια ισχύουν και στις διεθνείς σχέσεις, όπου η συνέπεια και η συνέχεια ανταμείβονται, ενώ η φυγομαχία, ο ωχαδερφισμός και οι «παντογνώστες» πολιτικοί που ενίοτε «ευνουχίζουν» το διπλωματικό σώμα (αντί να αποτελεί άξονα απόδειξης της συνέπειας και της συνέχειας του κράτους, ανεξαρτήτως κυβερνήσεων) και περιθωριοποιούν τους «απείθαρχους», αποτελούν συνταγή καταστροφής. Και δυστυχώς, οι Έλληνες που επαίρονται για την πολιτιστική τους κληρονομιά, περιφρονούν τον Θουκυδίδη, ο οποίος είπε κάτι εξαιρετικά απλό, το οποίο φαίνεται πως εξακολουθεί να ισχύει από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής. Περιφραστικά, προσαρμοσμένα και εκλαϊκευμένα: Ο ισχυρός απολαμβάνει όσα του επιτρέπει η ισχύς του και ο αδύναμος υφίσταται όσα επιβάλλει η αδυναμία του…
http://www.onalert.gr/

Σενάρια αναδιάρθρωσης χρέους

Του Neil Unmack
Η Ελλάδα χρειάζεται να αντλήσει 27 δις ευρώ από τις χρηματαγορές το 2012, αλλά με το χρέος της να φτάνει στο 153% του ΑΕΠ μάλλον θα δυσκολευτεί να το καταφέρει. Οι φορολογούμενοι πολίτες της ΕΕ ίσως αντισταθούν σε μία ακόμα διάσωση ή να απαιτήσουν συμμετοχή και των ιδιωτών ομολογιούχων σε αυτή. Οι πολιτικοί στην ευρωζώνη δεν έχουν και πολλές επιλογές.

Σενάριο 1: Εμμονή στο μνημόνιο


Η Ελλάδα εμμένει στο πρόγραμμα λιτότητας και το σχέδιο ιδιωτικοποιήσεων ύψους 50 δις ευρώ κινείται εντός στόχου. Η ανάπτυξη εξελίσσεται σύμφωνα με τις προβλέψεις του ΔΝΤ και η οικονομία της ευρωζώνης στο σύνολό της πάει καλά. Η Ελλάδα καταφέρνει να αντλήσει τα 27 δις ευρώ που χρειάζεται από τις αγορές, αυξάνοντας ενδεχομένως το ποσοστό του βραχυπρόθεσμου χρέους της. Εάν δεν το καταφέρει από μόνη της, η ευρωζώνη και το ΔΝΤ χορηγούν στην Ελλάδα και νέα κεφάλαια για να καλύψουν τη διαφορά, θεωρώντας ότι το χρέος της Ελλάδας είναι βιώσιμο. Στην ανάγκη μπορεί να αγοράσει ελληνικά ομόλογα και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF).

Με τη στρατηγική της πιστής τήρησης της σημερινής πολιτικής, η Ελλάδα αποφεύγει τις επιπτώσεις μιας αναδιάρθρωσης και δίνει στις ευρωπαϊκές τράπεζες χρόνο να σχηματίσουν κεφάλαια για να καλύψουν την έκθεσή τους απέναντι στο χρέος της. Ταυτόχρονα, όμως, φορτώνει με περισσότερο ρίσκο τις κυβερνήσεις της ευρωζώνης και το ΔΝΤ και καθιστά οδυνηρότερη και πιο επιζήμια ενδεχόμενη αναδιάρθρωση στο μέλλον. Όσο περνάει ο χρόνος μειώνεται το στοκ ιδιωτικού χρέους που θα απορροφούσε τις ζημίες μιας αναδιάρθρωσης -- το ένα τρίτο του ελληνικού χρέους λήγει το 2013.

Επίδραση στη βιωσιμότητα του χρέους: μηδενική

Πιθανότητα σε χρονικό ορίζοντα 12 μηνών: 10%

Σενάριο 2: "Εθελοντική" μετακύλιση χρέους

Η Ελλάδα κινείται σε γενικές γραμμές εντός των στόχων του μνημονίου, αλλά το πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων κινείται με αργούς ρυθμούς. Παρόλ' αυτά, η τρόικα επιμένει ότι το χρέος είναι βιώσιμο και ότι δεν χρειάζεται αναδιάρθρωση. Η Ελλάδα αποτυγχάνει όμως να αντλήσει κεφάλαια από τις αγορές ομολόγων σε λογικές τιμές και οι φορολογούμενοι στις χώρες της ΕΕ αντιστέκονται ολοένα και περισσότερο σε διασώσεις.

Οι κυβερνήσεις της ευρωζώνης πιέζουν τις τράπεζές τους να μετακυλίσουν όσα ελληνικά χρέη λήγουν το 2012, ενδεχομένως με τη σιωπηρή διαβεβαίωση ότι δεν πρόκειται να γίνει αναδιάρθρωση πριν λήξει το νέο χρέος που έχουν αναλάβει. Η ΕΚΤ συνεχίζει να διοχετεύει κεφάλαια προς τις ελληνικές τράπεζες.

Μια και δεν έχει γίνει αναδιάρθρωση, οι τράπεζες (ειδικά οι ελληνικές που έχουν στα χαρτοφυλάκιά τους πάνω από 50 δις σε ομόλογα ελληνικού δημοσίου) δεν χρειάζεται να αποτιμήσουν τα ελληνικά ομόλογα που κατέχουν με βάση τις χαμηλότερες αξίες της αγοράς.

Επίδραση στη βιωσιμότητα του χρέους: προσωρινή. Η Ελλάδα αγοράζει χρόνο, αλλά συνεχίζει να βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα υπέρογκο χρέος σε επίπεδα άνω του 159% του ΑΕΠ στο τέλτος του 2012, σύμφωνα με το βασικό σενάριο του ΔΝΤ.

Πιθανότητα σε χρονικό ορίζοντα 12 μηνών: 30%

Σενάριο 3: Aναδιάρθρωση 'λάιτ'

Το πρόγραμμα λιτότητας και ιδιωτικοποιήσεων προσκρούει σε ολοένα και μεγαλύτερες αντιδράσεις και επικρατεί αναβρασμός στην κοινωνία. Οι προβλέψεις του ΔΝΤ για πρωτογενή πλεονάσματα το 2012 φαίνονται υπεραισιόδοξες. Οι αγορές ομολόγων αρνούνται να χρηματοδοτήσουν την Ελλάδα, εκτός από έντοκα γραμμάτια τρίμηνης ή χαμηλότερης διάρκειας. Αυξάνονται οι πιέσεις στο εσωτερικό της χώρας για αναπροσαρμογή των πληρωμών προς τους δανειστές. Μια αναδιάρθρωση στο σύνολο του ελληνικού χρέους πέφτει όμως ακόμα βαριά στους πολιτικούς της ευρωζώνης. Δεν θέλουν να κλονίσουν το ελληνικό τραπεζικό σύστημα, ούτε και να πανικοβάλλουν τις αγορές, επιβάλλοντάς τους μια σκληρή, αναγκαστική αναδιάρθρωση. Παρόλ' αυτά, μια κάποια περικοπή του χρέους θα κατεύναζε την ελληνική κοινή γνώμη και θα προετοίμαζε και ψυχολογικά τους φορολογούμενους στις άλλες χώρες της ευρωζώνης να αποδεχθούν ευκολότερα την παροχή και νέων κεφαλαίων προς την Ελλάδα από το προσωρινό ταμείο διάσωσης της ευρωζώνης, το EFSF.

Τα κράτη-μέλη της ευρωζώνης συμφωνούν να επιμηκύνουν για άλλη μια φορά τη διάρκεια των δανείων διάσωσης που έχει ήδη αντλήσει η Ελλάδα (που θα ανέλθουν σχεδόν στα 60 δις ευρώ έως τα τέλη του 2011), μειώνοντας παράλληλα το επιτόκιό τους.

Επίδραση στη βιωσιμότητα του χρέους: σημαντική, αλλά ίσως όχι και επαρκής για να διασφαλιστεί η φερεγγυότητα της Ελλάδας στα μάτια των αγορών. Μια εθελοντική ανταλλαγή στις τρέχουσες τιμές αγοράς συνεπάγεται περικοπή χρέους ('haircut') της τάξης του 30% στην ονομαστική αξία του ελληνικού χρέους. Η Ελλάδα χρειάζεται όμως μάλλον περικοπή της τάξης του 50%. Μερικοί επενδυτές ίσως να μην συμμετάσχουν και οι ελληνικές τράπεζες ίσως θα πρέπει να εξαιρεθούν.

Πιθανότητα σε χρονικό ορίζοντα 12 μηνών: 50%

Σενάριο 4: Σκληρή αναδιάρθρωση

Η δημοσιονομική προσαρμογή εκτροχιάζεται και το πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων βαλτώνει. Οι φορολογούμενοι σε Ελλάδα και ευρωζώνη επαναστατούν. Η ελληνική κυβέρνηση πέφτει. Οι τιμές των ελληνικών ομολόγων καταρρέουν και το χρέος της χώρας δεν μπορεί πλέον να θεωρηθεί βιώσιμο, ακόμα και με τις πιο αισιόδοξες παραδοχές και οικονομικές προβλέψεις. Η ευρωζώνη αναγκάζεται να προβεί σε πλήρη αναδιάρθρωση του χρέους για να καθησυχάσει τους πολίτες της και να το καταστήσει βιώσιμο.

Αυτό σημαίνει περικοπή χρέους κατά τουλάχιστον 50% για τους ιδιώτες ομολογιούχους. Παρέχονται και νέα δάνεια διάσωσης με χαμηλότερο επιτόκιο. Στην αναδιάρθρωση συμμετάσχουν και οι περισσότεροι, αν όχι όλοι, οι ιδιώτες ομολογιούχοι. Στην ανάγκη, αυτό μπορεί να γίνει μέσω νομοθετικής ρύθμισης που θα επιβάλει σε μειοψηφία των επενδυτών να αποδεχτεί αλλαγές στους όρους αποπληρωμής στις οποίες θα συναινεί η πλειοψηφία. Το EFSF παρέχει κεφάλαια στην ελληνική κυβέρνηση για να μπορέσουν να απορροφήσουν τις ζημίες τους οι τράπεζες της χώρας. Παράλληλα, η ΕΚΤ αυξάνει τις αγορές πορτογαλικών και ιρλανδικών ομολόγων για να αποτρέψει μετάδοση της κρίσης και να στείλει μήνυμα στις αγορές ότι το πρόβλημα σταματάει εδώ.

Παρά τις προσπάθειες που καταβάλει όμως η ευρωζώνη για να περιοριστεί η έκταση της κρίσης, το σενάριο 4 εξακολουθεί να κρύβει κινδύνους. Οι τιμές των ιρλανδικών και πορτογαλικών ομολόγων μπορεί να καταρρεύσουν και να αποσταθεροποιηθεί και πάλι η Ισπανία. Υπάρχει η απειλή της φυγής κεφαλαίων, καθώς σε μία νομισματική ένωση είναι δύσκολο να επιβληθούν έλεγχοι στη ροή κεφαλαίων. Η ευρωζώνη θα επιλέξει το σενάριο 4 μόνο αν δεν έχει άλλη επιλογή και μόνο εάν η κατάσταση σε Ιρλανδία, Ισπανία και Πορτογαλία είναι εμφανώς καλύτερη από αυτήν στην Ελλάδα.

Επίδραση στη βιωσιμότητα του χρέους: υψηλή

Πιθανότητα σε χρονικό ορίζοντα 12 μηνών: 10%
Source : REUTERS BREAKING VIEWS