Η διαχρονική ελληνική πολιτισμική αντίληψη, όχι μόνο δεν αποτελεί τροχοπέδη για τη συμβίωσή μας με τους άλλους ευρωπαϊκούς λαούς αλλά, μπορεί να αποτελέσει και μια εναλλακτική λύση, να της δώσει διέξοδο στο αδιέξοδο που απο ό,τι διαφαίνεται νομοτελειακά κάποια στιγμή θα αντιμετωπίσει.
ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ
Άλλωστε το ποια είναι η ευρωπαϊκή ταυτότητα και πως συγκροτείται είναι ένα μεγάλο ερωτηματικό που απασχολεί κοινωνιολόγους, ιστορικούς, επιστήμονες, ανθρωπολόγους και μια πληθώρα άλλων επιστημόνων καθώς η Ευρώπη επιχειρεί βήματα μεγαλύτερης ενοποίησης και οι μηχανισμοί που διαθέτει, πολιτικοί, οικονομικοί, ιδεολογικοί, δεν της επιτρέπουν ακόμη να το πετύχει.
Η κρίση χρέους στην Ευρώπη έχει αναδείξει ζητήματα στα οποία οι ηγέτες της θα πρέπει να δώσουν άμεσα απαντήσεις.
Και τα ερωτήματα αυτά συμπυκνώνονται σε ένα: Ποια Ευρώπη θέλουμε;
Εδώ, λοιπόν, τίθεται το θέμα της ευρωπαϊκής ταυτότητας.
Προηγουμένως, όμως, τίθεται το θέμα του οικονομικού ευρωπαϊκού μοντέλου και της διοίκησης της ηπείρου. Και εδώ η απάντηση είναι σαφής: στη θέση των εθνών-κρατών οι αγορές.
ΠΟΥ ΟΔΗΓΕΙΤΑΙ Η ΕΥΡΩΠΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ
Για να προσδιορίσουμε, λοιπόν, τη θέση μας σε ένα οργανισμό όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση, δεν μπορεί να αγνοούμε που θέλουν να την κατευθύνουν οι δυνάμεις που την καθοδηγούν.
Αυτήν τη στιγμή σε ευρωπαϊκό επίπεδο η προσωπικότητα που φαίνεται να γνωρίζει που θέλουν να οδηγήσουν την ήπειρο τα διευθυντήριά της είναι ο Γερμανός υπουργός οικονομικών, ο κ. Σόϊμπλε.
Σε μια συνέντευξή του στη γερμανική εφημερίδα Die Zeit ήταν αποκαλυπτικός:
«Η ευρωπαϊκή ενοποίηση,-είπε- για περισσότερα από 50 χρόνια τώρα, έχει σχεδιαστεί με σκοπό να υπερβεί εν μέρει σταδιακά το εθνικό κράτος… Δεν είναι πλέον στο πνεύμα των καιρών το να είναι το εθνικό κράτος υπεύθυνο για τη ρύθμιση όλων των τομέων».
»Η κρίση, η οποία απέκτησε εν δυνάμει τόσο επικίνδυνες διαστάσεις όχι μόνο λόγω της αύξησης των αλληλεξαρτήσεων κρατών και αγορών κατά τις τελευταίες δεκαετίες, δείχνει ότι δεν είμαστε πλέον απόλυτα εθνικά κυρίαρχοι, και μάλιστα εδώ και πολύ καιρό, γιατί όσα συμβαίνουν σε άλλες χώρες, σε άλλες αγορές, σε άλλα συστήματα επηρεάζουν άμεσα τη ζωή μας».
» Σκοπός της ευρωπαϊκής ενοποίησης δεν είναι να μπει στη θέση του εθνικού κράτους της Γερμανίας ένα εθνικό κράτος με το όνομα Ευρώπη. Χρειαζόμαστε κάτι καινούριο. Η ευρωπαϊκή ενοποίηση λαμβάνει υπόψη της ότι το εθνικό κράτος δεν μπορεί, από τα μέσα του 20ου αιώνα και μετά, να παρέχει εκείνα που παρείχε μετά τον 17ο αιώνα. Αυτό που χρειαζόμαστε στον 21ο αιώνα είναι μία νέα μορφή κυβερνητικής συνεργασίας σε αρκετά επίπεδα».
Οι Γερμανοί, γνωρίζουν που θέλουν να οδηγήσουν την Ευρώπη. Και είμαι σίγουρος πως στην κατεύθυνση αυτή εργάζονται πολλά ινστιτούτα.
Τι κάνουμε εμείς;
Οι επιλογές μας είναι δύο: ή φεύγουμε, ή μένουμε. Και αν μείνουμε για πολλά χρόνια η επιρροή μας θα είναι μικρή.
Πόσο μας συμφέρουν, όμως, οι εξελίξεις;
Η ταπεινότητά μου δεν είναι οπαδός της αποδομητικής σχολής σε ό,τι αφορά τα καθ ημάς.
Αλλά είναι οπαδός αυτής της σχολής σε ό,τι αφορά τα ευρωπαϊκά.
Δεν ξέρω αν υπάρχει σήμερα ευρωπαϊκή ταυτότητα, μάλλον δεν υπάρχει, αλλά η Ευρώπη, όπως είναι δομημένη σήμερα δεν μας εξυπηρετεί.
Χρειάζεται αποδόμηση η Ευρώπη των κρατών. Και παράλληλα η ευρωπαϊκή ταυτότητα όπως οικοδομήθηκε ως σήμερα.
Μα θα μου πείτε, είναι τόσο εύκολο;
Η ιστορία λέει πως ναι. Ας πάρουμε ένα παράδειγμα:
Μετά την ενοποίηση της Ιταλίας το 1861 (την οποία δεν πήραν είδηση οι περισσότεροι ιταλοί) ένας απο τους αρχιτέκτονες της ένωσης ο Μάσσιμο Ντ’ Αζέλιο είπε τη φημισμένη φράση: «φτιάξαμε την Ιταλία, τώρα πρέπει να φτιάξουμε Ιταλούς».
Η κατάσταση δεν είναι πολύ διαφορετική σήμερα: η Ευρώπη έχει ενωθεί, αλλά αυτοί οι απροσδιόριστοι πολίτες, οι ευρωπαίοι δεν έχουν ακόμα ανακαλυφθεί.
Στην Ευρώπη λείπει ένα κοινό πλαίσιο αξιών παρά τις προσπάθειες ανα τους αιώνες να επιβληθεί μια ενότητα που θα στηριζόταν στην ηγεμονία της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας.
Η ευρωπαϊκή ταυτότητα ορίστηκε σε αντιδιαστολή με την ισλαμική «απειλή» και σε συνδυασμό με τις προσπάθειες των Ευρωπαίων που κατείχαν τα κεφάλαια και την τεχνογνωσία να επεκταθούν πέραν της Πορτογαλίας.
Χρειάζεται μια εποικοδομητική αποδόμηση αυτής της Ευρώπης. Παρά την ενδυνάμωση του μύθου της ευρωπαϊκής ενότητας, η ευρωπαϊκή ταυτότητα εξακολουθεί να παραμένει το μεγάλο ζητούμενο.
Η ενότητα της Ευρώπης, επινοήθηκε στη βάση του αποκλεισμού, της βίας, του εξοστρακισμού του Άλλου, δηλαδή των Εβραίων, των Μουσουλμάνων, των «αιρετικών» χριστιανών, όλων όσων θα μπορούσαν να αποτελέσουν εύκολο στόχο για ηγεμόνες και κυβερνήσεις.
Το ερώτημα σήμερα είναι τι Ευρώπη θέλουμε: θα είναι μια Ευρώπη-Φρούριο, όπως στο παρελθόν, που θα αποκλείει και θα περιχαρακώνεται απέναντι στον έξω κόσμο ή θα είναι μια κοινωνία των πολιτών που θα περικλείει όλες τις εθνικές ομάδες και τις μειονότητες;
Εξέχοντες διανοούμενοι ασχολούνται πολύ με την ιδιότητα του πολίτη την οποία ορίζουν σε αντιδιαστολή με την έννοια της υπηκοότητας.
Η ιδιότητα του πολίτη, λένε, πρέπει να αποτελέσει τη νέα βάση επαναθεώρησης της έννοιας της Ευρώπης και τελικά οποιασδήποτε ενότητας.
Κατά την ενδιαφέρουσα αυτή άποψη, η όποια αποδόμηση της έννοιας της Ευρώπης και κυρίως της έννοιας της δυτικής Ευρώπης που διαμορφώθηκε ως σήμερα πρέπει να σεβαστεί μια πολύ ενδιαφέρουσα διάσταση που αποτέλεσε χαρακτηριστικό της: τη θεμελίωση και λειτουργία του κοινωνικού κράτους ως κράτους πρόνοιας, κάτι που νοσταλγούν πάρα πολλοί σήμερα την εποχή της πλήρους αβεβαιότητας.
Το πιο σημαντικό για την Ευρώπη σήμερα είναι, λοιπόν, να διατυπωθεί μια νέα ιδέα της Ευρώπης που θα μπορέσει να δώσει μια κατεύθυνση προς μια μετα-εθνική ευρωπαϊκή ταυτότητα.
Ο χώρος στον οποίο θα διαμορφωθεί δεν θα βρίσκεται στη σφαίρα του κράτους ή στους διοικητικούς και ιδεολογικούς μηχανισμούς του. Η μεταεθνική ταυτότητα εστιάζεται όλο και περισσότερο σε συλλογικά επεξεργασμένους στόχους παρά σε ολοκληρωμένα οράματα ενότητας.
Οι μεταεθνικοί Ευρωπαίοι θα βλέπουν τον εαυτό τους ως πολίτες που η ταυτότητά τους διαμορφώνεται με βάση τα συμφέροντά τους.
ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗ
Η Ευρώπη είναι κάτι περισσότερο απο μια ιδέα και μια ταυτότητα. Είναι και μια γεωπολιτική πραγματικότητα.
Ένα απο τα βασικά χαρακτηριστικά αυτής της γεωπολιτικής οντότητας, είναι η διαδικασία μέσω της οποίας ο κεντρικός πυρήνας κατάφερε να διεισδύσει στην περιφέρεια, έτσι ώστε να δημιουργήσει ένα πανίσχυρο σύστημα ελέγχου και εξάρτησης.
Θα αποδομηθεί, με τη μεταεθνική Ευρώπη αυτή η σημερινή ασύμφορη και απαράδεκτη ευρωπαίκή δομή;
Ο ΕΚΘΡΟΝΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ
Η διαμόρφωση της σύγχρονης ευρωπαϊκής συνείδησης, του ευρωπαϊκού ψυχισμού, έχει ιστορικό βάθος που φθάνει στο μεσαίωνα και την Ιερά Εξέταση.
Ο Freud στο κείμενό του «Μια δυσκολία της ψυχανάλυσης» (1917) μιλά για τις μεγάλες ταπεινώσεις που δέχθηκε ο δυτικός άνθρωπος. Αυτές οφείλονται στις διαδοχικές εκθρονίσεις του απο δεσπόζουσες θέσεις τις οποίες νόμιζε ότι κατείχε σε σχέση με την υπόλοιπη πραγματικότητα:
- η πρώτη είναι η κοσμολογική ταπείνωση: το έργο του Κοπέρνικου στον 16ο αιώνα , αντικαθιστώντας το γεωκεντρικό με το ηλιοκεντρικό σύστημα, εκτόπισε τη γη απο το κέντρο του σύμπαντος, υποβιβάζοντας έτσι για πρώτη φορά τη σημασία του ανθρώπου στον κόσμο.
-η δεύτερη είναι η βιολογική ταπείνωση: η θεωρία του Δαρβίνου, υποστηρίζοντας πως ο άνθρωπος είναι η απόληξη μιας μακριάς σειράς βιολογικών εξελίξεων, τον κατέβασε απο το υπεροπτικό του βάθρο της απόλυτης ετερότητας σε σύγκριση με τα άλλα έμβια όντα, για να τον επανεντάξει οργανικά μέσα στο ζωϊκό βασίλειο ως τον τελευταίο σταθμό μιας ανελικτικής πορείας.
- η Τρίτη, η πιο σκληρή απο όλες είναι κατά τον Φρόϊντ η ψυχολογική ταπείνωση: μετά την αστρονομία και τη βιολογία που αποκάλυψαν στον άνθρωπο πως παρά την μακραίωνη επηρμένη αυτοπεποίθησή του, δεν είναι κύριος ούτε του σύμπαντος, ούτε του ζωϊκού βασιλείου, έρχεται τώρα η ψυχανάλυση για να τον πληροφορήσει πως δεν είναι κύριος ούτε του ίδιου του του ψυχισμού.
Τέλος, μια ακόμη επιστημονική ανακάλυψη η διατύπωση του 2ου θερμοδυναμικού αξιώματος, ήρθε να αποκαλύψει στον άνθρωπο της βιομηχανικής και ύστερης εποχής, που στήριζε την αισιοδοξία του στο απεριόριστο των φυσικών πόρων, ότι αυτό είναι μια ματαιοπονία.
Ιστορικά, οι δυτικές κοινωνίας εξελίχθηκαν κάτω απο πεποιθήσεις που διαμόρφωναν έναν επηρμένο και αλαζονικό χαρακτήρα με έντονη την έκφραση μιας πίστης περί ελευθερίας που στις περισσότερες περιπτώσεις οδηγούσε στον άκρατο ατομικισμό.
Όσο περισσότερο αυξάνουν οι πληροφορίες απο την επιστημονική έρευνα, τόσο σαθρά αποδεικνύονται τα θεμέλια αυτής της έπαρσης.
Επίτευγμα του δυτικού ανθρώπου ήταν το μοντέλο βιομηχανικής και τεχνολογικής ανάπτυξης – θεμελιωμένο στην αντίληψη της αντιπαλότητας προς τη φύση.
Μια πολιτισμική επιλογή ασύμβατη προς τους φυσικούς όρους διατήρησης της ζωής και συνεπώς, αδιέξοδη.
Η αντιμετώπιση του προβλήματος δεν είναι διόλου εύκολη, καθώς αυτό το πρότυπο κι αυτή η λογική αποτελούν δομικά συστατικά του συστήματος, με βαθιές ρίζες στη νοοτροπία και στην πρακτική του δυτικού ανθρώπου.
Γι’ αυτό και καμιά από τις μεγάλες κοινωνικές ιδεολογίες που δίχασαν την ανθρωπότητα στον 20όν αιώνα δεν έχει απάντηση.
Eίναι ζωτικής σημασίας να γνωρίζομε ότι υπάρχουν στην ιστορία των ανθρώπινων πολιτισμών αξιόπιστα εναλλακτικά πρότυπα που θα μπορούσαν να οδηγήσουν, με τις αναγκαίες αναπροσαρμογές, σε μια υπέρβαση του αδιεξόδου.
Και τα εναλλακτικά αυτά πρότυπα είναι η ελληνική αντίληψη περί πολιτισμού.
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ
Οι πολιτισμοί του χώρου, όπως ο ελληνικός, χαρακτηρίζονται από την προτεραιότητα που παίρνει μέσα στο κοσμοείδωλο της αντίστοιχης κοινωνίας ο τόπος, η πάτρια γη, προτεραιότητα που εκφράζεται με μια σχέση οικειότητας και αρμονίας προς τη φύση· O τόπος αναγνωρίζεται ως το κατ’ εξοχήν πεδίο ενεργοποίησης, δημιουργίας και ολοκλήρωσης του ατόμου και της κοινότητας.
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ
Οι πολιτισμοί του χρόνου, αντίθετα, όπως ο δυτικός, χαρακτηρίζονται από την εμμονή στην προτεραιότητα του χρόνου, η οποία εκφράζεται με την αποσύνδεση από ένα γενέθλιο τόπο, με τη συνεχή μετακίνηση, την αποδημία, την ελεύθερη περιπλάνηση. Το κυνήγι του χρόνου.
ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ vs ΡΩΜΑΙΟΙΟΥΔΑΪΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ
Αν πρέπει να δώσουμε ορισμένα σημεία αναφοράς, θα λέγαμε ότι, από τους μεγάλους ιστορικούς πολιτισμούς, ο ελληνικός εκπροσωπεί την προτεραιότητα του χώρου και ο εβραϊκός την προτεραιότητα του χρόνου. Χαρακτηριστικό πάνω σ’ αυτό είναι ότι μέσα στην ελληνική μυθολογία υπάρχει ιδιαίτερη θεότητα που καθοσιώνει την αντίληψη του αυτόχθονος, του γηγενούς, ο Ερεχθεύς (ο ναός του, το Ερέχθειον, έχει διακεκριμένη θέση στην Ακρόπολη των Αθηνών, πλάι στο ναό της Αθηνάς Παλλάδας). Αντίστοιχα, ο αρχαίος θεός των Εβραίων είναι ο Ελοχίμ, ο θεός του χρόνου, ενώ η νομαδική κουλτούρα της συνεχούς μετακίνησης αποτυπώνεται στο μύθο του «Περιπλανώμενου Ιουδαίου», που τροφοδοτεί την αναζήτηση και δικαιώνει την επιθετική συμπεριφορά.
Ανάλογο προσανατολισμό διαπιστώνουν οι μελετητές στη ρωμαϊκή κουλτούρα, με γνώμονα τα διακριτικά της γνωρίσματα που αποκλίνουν από το αρχαίο ελληνικό πρότυπο: την ιστορική (αντί για την αφηρημένη) σκέψη, την πρακτική (απέναντι στη νοητική) εμπειρία, τον εργαλειακό ρασιοναλισμό (απέναντι στην κοσμοθεωρητική προοπτική), την πολιτική ιδεολογία (απέναντι στη φιλοσοφία), τα χρησιμοθηρικά (αντί για τα θεωρητικά) κριτήρια. Από τη σύζευξη της ρωμαϊκής με την εβραϊκή παράδοση προέκυψε, κατά μία άποψη, η κατεύθυνση του δυτικού αστικού πολιτισμού.
ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΟΥ ΔΥΤΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
Αντίστοιχα και σε ομολογία με το χρόνο, διαμορφώνεται και μια κουλτούρα της κίνησης και της ταχύτητας. Η επιτάχυνση των οικονομικών δραστηριοτήτων συνεπάγεται και μια συνεχή μετακίνηση, μια διαρκή φυγή προς τα εμπρός. Η αναζήτηση εργατικού δυναμικού με πιο ευνοϊκούς, δηλ. πιο επικερδείς όρους επιβάλλει τη συνεχή μετακίνηση των βιομηχανικών δραστηριοτήτων σε περιοχές που προσφέρουν ευνοϊκότερες συνθήκες για τους ιδιοκτήτες των μέσων παραγωγής, καταργώντας όλα τα σύνορα. Το συμφέρον του συστήματος – και όχι αξιακά κριτήρια – είναι λοιπόν που υπαγορεύει τις μεθοδεύσεις για κατάργηση των εθνικών κρατών· για να εξουδετερωθεί κάθε ενδεχόμενη αντίσταση στην επέκταση του επιχειρηματικού κεφαλαίου.
Παράλληλα, η συσχετική ανάπτυξη της τεχνικής διαμορφώνει ένα περιβάλλον τεχνητό, αποδεσμευμένο από την έννοια της τοπικότητας: γραφείο, εργοστάσιο, πολυκατάστημα, ξενοδοχείο, τρένο, πλοίο, αεροπλάνο, είναι το περιβάλλον του μοντέρνου ανθρώπου, που μετέχει στο σύστημα· ένα περιβάλλον ουδέτερο, μονότονο και ανοίκειο, που φέρνει στη ζωή των ατόμων μια καινοφανή εμπειρία: τη μοναξιά μέσα στο πλήθος.
Η συνεχής κίνηση επιβάλλει μια αναίρεση της χωρικότητας: η περιοχή δραστηριότητας του ανθρώπου είναι ο ου-τόπος, «περιβάλλον» που δεν ευνοεί τη συλλογική ζωή, αναγκαία συνθήκη της οποίας είναι η μακροχρόνια συμβίωση των ανθρώπων. Συνέπεια: παύει να υφίσταται ένα σταθερό περιβάλλον κοινωνικής αναφοράς, αναγκαίο για την ανάπτυξη δεσμών αλληλεγγύης, κοινών στόχων, αμοιβαίας δέσμευσης, κοινών κανόνων συμπεριφοράς, κοινών αξιών. Ο πιο σταθερός και ισχυρός σύνδεσμος είναι η σχέση υπαλληλίας των στελεχών προς τη διοίκηση της επιχείρησης και η υποχρεωτική δέσμευσή τους να υλοποιούν το αναπτυξιακό και εμπορικό της πρόγραμμα, με στόχο τη συσσώρευση του κέρδους. Αυτή η σχέση εξουσίας, σε συνδυασμό με τους όρους του «ελεύθερου ανταγωνισμού», μέσα στις οποίες είναι υποχρεωμένοι να δράσουν, καλλιεργεί την επιθετικότητα, δεν ευνοεί τη λειτουργία αρχών και κανόνων ηθικής. Η μέγιστη επιτυχία είναι η ολοσχερής καταστροφή του ανταγωνιστή, που θα εξασφαλίσει την εκατό τοις εκατό εκμετάλλευση της αγοράς από την επιτιθέμενη επιχείρηση. Εδώ δε χωράει ο υπολογισμός σε ανθρώπινο κόστος. Η μέριμνα για τον άνθρωπο είναι ενάντια στη λογική του συστήματος.
ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΛΥΣΗ
Μ’ αυτούς τους όρους, είναι ζωτικής σημασίας να γνωρίζομε ότι υπάρχει πάντα ένα εναλλακτικό πρότυπο, δοκιμασμένο και αξιόπιστο.
Είναι οι πολιτισμοί της εντοπιότητας, που βασίζονται στην αρχή της ισορροπίας κι επομένως τείνουν από την ίδια τους τη δομή στην εναρμόνιση των αντιθέσεων· που διατηρούν ζωντανό το σύνδεσμο με τη μάνα γη και κατά συνέπεια, το σεβασμό στη φύση και τα πλάσματά της· που θεμελιώνουν την ύπαρξή τους στην τοπική ταυτότητα και λογαριάζουν ως αυτονόητη αξία την ιδιαιτερότητα του άλλου· που βασισμένοι στο βίωμα της αυτάρκειας αποστρέφονται τον εξοντωτικό ανταγωνισμό και ρέπουν προς την ειρηνική συνύπαρξη των ατόμων και των λαών. Τέτοια είναι η δική μας πολιτισμική παράδοση· η αρχαιότερη και μακροβιότερη εκδοχή του Μεσογειακού πολιτισμικού προτύπου. Είναι ζωτικής σημασίας να τη διασώσομε, στις παρούσες συνθήκες, κάνοντάς την πράξη ζωής.
Με λίγα λόγια πρέπει να εισάγουμε στη δυτική αντίληψη της οικονομικής μεγέθυνσης ως σκοπού μιας κοινωνίας, αξιακά στοιχεία για να μπορέσουμε να διατηρήσουμε ανθρώπινη μια κοινωνία.
ΣΥΝΑΡΤΗΣΗ ΖΟΛΩΤΑ
Και εδώ χρειάζεται να αναλύσουμε την έννοια της εντροπίας.
Πριν απο αυτό, όμως να υπενθυμίσουμε την περίφημη Συνάρτηση Ζολώτα
Η συνάρτηση Ζολώτα μας λέει ότι απο ένα σημείο και πέρα η οικονομική μεγέθυνση και η κοινωνική ευημερία δεν προχωρούν αυθορμήτως με τον ίδιο ρυθμό μεταβολής. Συγκρούονται και διαχωρίζονται.
Η οικονομική μεγέθυνση συνεπάγεται φθίνουσα κοινωνική ευημερία.
Η συνάρτηση Ζολώτα δίνει μια σαφή βεβαιότητα ότι πράγματι υπάρχει ένα σημείο άριστης ισορροπίας απο το οποίο, όμως απομακρυνόμαστε.
Αυτό το σημείο άριστης ισορροπίας μπορούμε να ονομάσουμε κριτήριο ανθρωπισμού: η οικονομική μεγέθυνση και η κοινωνική ευημερία πρέπει να αναπτύσσονται αναλόγως.
Η κοινωνική ευημερία, όμως, χρειάζεται την εντροπία, ή αν μου επιτρέπετε μια κατάχρηση, την κοινωνική εντροπία.
ΕΝΤΡΟΠΙΑ
Όλη η ενέργεια που διαθέτουμε δεν παράγει έργο. Ένα μέρος της μετατρέπεται σε έργο και ένα άλλο χάνεται. Αυτό που χάνεται το ονομάζουμε θερμότητα αλλά την αιτία που προκαλεί αυτήν την απώλεια την ονομάζουμε εντροπία. Και αυτός είναι ο περίφημος νόμος του Gibbs: Η Ενέργεια ισούται με το έργο που παράγεται μείον την εντροπία.
Με άλλα λόγια ο νόμος της εντροπίας επιβάλλει περιορισμούς στην ικανότητα ενός οποιουδήποτε φυσικού συστήματος να μετατρέπει τη διαθέσιμη ενέργειά του εξ ολοκλήρου σε έργο.
Ένα κοινωνικό σύστημα θεωρείται κατ ακρίβεια θερμοδυναμικό σύστημα.
Υπάρχουν τρείς ιδιότητες της Εντροπίας που είναι πολύ χρήσιμες στο θέμα μας.
Η πρώτη είναι η Σκέδαση: η ικανή για παραγωγή έργου ενέργεια που είναι συγκεντρωμένη στα υλικά σωματίδια με το πέρασμα του χρόνου σκεδάζεται, διαμοιράζεται και κατανέμεται μεταφερόμενη στα σωματίδια που είναι ενεργειακά φτωχότερα..
Η δεύτερη είναι η αυθορμησία: η εντροπία δεν βασίζεται σε κανέναν απολύτως νόμο. Παράγεται αυθόρμητα. Παράγεται, ως διαδικασία εκ του μηδενός.
Είναι η ιδιότητα που οδηγεί σ αυτό που λέμε «θερμοδυναμικό θάνατο» του σύμπαντος.
Και η Τρίτη είναι η μη αντιστρεψιμότητα (ανέκκλητο).
Ο νόμος της εντροπίας απαγορεύει με έναν απόλυτο τρόπο την ενδεχόμενη «αναβάθμιση» της ενέργειας.
Τα φαινόμενα είναι για το λόγο αυτό μη αντιστρεπτά και πάντοτε τείνουν προς μία κατεύθυνση αυτήν της υποβάθμισης της ενέργειας.
Αυτό το ανέκκλητο αναγκάζει τα όποια συστήματα (και αυτό ισχύει ιδίως για τα κοινωνικά), προκειμένου να συνεχίσουν τις δραστηριότητές τους, να αναζητούν νέες πηγές ενέργειας, που θα υποκύψουν στην ίδια νομοτέλεια της υποβάθμισής τους.
ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΣΚΕΔΑΣΤΙΚΕΣ ΔΟΜΕΣ
Σε κοινωνικό επίπεδο, η ενέργεια που δέχεται ένα σύστημα, τη δέχεται απο τις οικονομικές ροές που εισέρχονται στο σύστημα.
Η εντροπία εν προκειμένω είναι οι ανθρώπινες ενέργειες που όχι μόνο δεν παράγουν άμεσα οικονομικά αποτελέσματα, αλλά απομειώνουν την τάση μεγιστοποίησης αυτών των οικονομικών αποτελεσμάτων.
Ποιες είναι αυτές οι ροές;
Οι κάθε λογής αξιακές ροές στο σύστημα. Αυτές δηλαδή που δίνουν ποιότητα στη ζωή του ανθρώπου. Οι τέχνες, τα γράμματα, η διασκέδαση, ο πολιτισμός κλπ. Οι αξίες με μια λέξη.
Αν θα μπορούσα να φέρω ένα παράδειγμα, απο ενέργειες τέχνης και λόγου εκπορεύονται ροές στο σύστημα που περιορίζουν ή και απειλούν σε κοινωνικό επίπεδο την οργάνωση των εξουσιαστικών δομών, επιφέρουν ή και αξιώνουν τη σκέδαση της συγκέντρωσης του πλούτου, αξιώνουν τον περιορισμό της παραγωγικής δραστηριότητας.
Οι ροές αξιών είναι η κοινωνική εντροπία.
Όπως η εντροπία σε πρωτογενές φυσικό επίπεδο είναι ο παράγων που μειώνει την ικανότητα της ενέργειας για παραγωγή έργου, έτσι οι ροές αξιών μειώνουν την ικανότητα του πιο ισχυρού συστήματος, του κοινωνικού, προς παραγωγή έργου, άρα και εντροπίας.
Αυτό δεν σημαίνει πως οι ροές αξιών τείνουν σε αποδιοργάνωση του συστήματος. Αντίθετα, οι ροές αξιών τείνουν στην εξασφάλιση μιας δυναμικής ισορροπίας και στην εγκαθίδρυση ενός αριστοποιημένου προτύπου λειτουργίας του συστήματος.
Η δυναμική ισορροπία του κοινωνικού συστήματος εξαρτάται απο τη σχέση μεταξύ μεταβολής του ρυθμού ροής οικονομικών ενεργημάτων και μεταβολής του ρυθμού ροής αξιών.
Σ αυτή τη μεταβολή μπορεί να συμβάλλουν οι επιστήμονες. Άρα προσδίδουν δυναμική ισορροπία στο σύστημα.
Source : http://www.anixneuseis.gr/
ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ
Άλλωστε το ποια είναι η ευρωπαϊκή ταυτότητα και πως συγκροτείται είναι ένα μεγάλο ερωτηματικό που απασχολεί κοινωνιολόγους, ιστορικούς, επιστήμονες, ανθρωπολόγους και μια πληθώρα άλλων επιστημόνων καθώς η Ευρώπη επιχειρεί βήματα μεγαλύτερης ενοποίησης και οι μηχανισμοί που διαθέτει, πολιτικοί, οικονομικοί, ιδεολογικοί, δεν της επιτρέπουν ακόμη να το πετύχει.
Η κρίση χρέους στην Ευρώπη έχει αναδείξει ζητήματα στα οποία οι ηγέτες της θα πρέπει να δώσουν άμεσα απαντήσεις.
Και τα ερωτήματα αυτά συμπυκνώνονται σε ένα: Ποια Ευρώπη θέλουμε;
Εδώ, λοιπόν, τίθεται το θέμα της ευρωπαϊκής ταυτότητας.
Προηγουμένως, όμως, τίθεται το θέμα του οικονομικού ευρωπαϊκού μοντέλου και της διοίκησης της ηπείρου. Και εδώ η απάντηση είναι σαφής: στη θέση των εθνών-κρατών οι αγορές.
ΠΟΥ ΟΔΗΓΕΙΤΑΙ Η ΕΥΡΩΠΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ
Για να προσδιορίσουμε, λοιπόν, τη θέση μας σε ένα οργανισμό όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση, δεν μπορεί να αγνοούμε που θέλουν να την κατευθύνουν οι δυνάμεις που την καθοδηγούν.
Αυτήν τη στιγμή σε ευρωπαϊκό επίπεδο η προσωπικότητα που φαίνεται να γνωρίζει που θέλουν να οδηγήσουν την ήπειρο τα διευθυντήριά της είναι ο Γερμανός υπουργός οικονομικών, ο κ. Σόϊμπλε.
Σε μια συνέντευξή του στη γερμανική εφημερίδα Die Zeit ήταν αποκαλυπτικός:
«Η ευρωπαϊκή ενοποίηση,-είπε- για περισσότερα από 50 χρόνια τώρα, έχει σχεδιαστεί με σκοπό να υπερβεί εν μέρει σταδιακά το εθνικό κράτος… Δεν είναι πλέον στο πνεύμα των καιρών το να είναι το εθνικό κράτος υπεύθυνο για τη ρύθμιση όλων των τομέων».
»Η κρίση, η οποία απέκτησε εν δυνάμει τόσο επικίνδυνες διαστάσεις όχι μόνο λόγω της αύξησης των αλληλεξαρτήσεων κρατών και αγορών κατά τις τελευταίες δεκαετίες, δείχνει ότι δεν είμαστε πλέον απόλυτα εθνικά κυρίαρχοι, και μάλιστα εδώ και πολύ καιρό, γιατί όσα συμβαίνουν σε άλλες χώρες, σε άλλες αγορές, σε άλλα συστήματα επηρεάζουν άμεσα τη ζωή μας».
» Σκοπός της ευρωπαϊκής ενοποίησης δεν είναι να μπει στη θέση του εθνικού κράτους της Γερμανίας ένα εθνικό κράτος με το όνομα Ευρώπη. Χρειαζόμαστε κάτι καινούριο. Η ευρωπαϊκή ενοποίηση λαμβάνει υπόψη της ότι το εθνικό κράτος δεν μπορεί, από τα μέσα του 20ου αιώνα και μετά, να παρέχει εκείνα που παρείχε μετά τον 17ο αιώνα. Αυτό που χρειαζόμαστε στον 21ο αιώνα είναι μία νέα μορφή κυβερνητικής συνεργασίας σε αρκετά επίπεδα».
Οι Γερμανοί, γνωρίζουν που θέλουν να οδηγήσουν την Ευρώπη. Και είμαι σίγουρος πως στην κατεύθυνση αυτή εργάζονται πολλά ινστιτούτα.
Τι κάνουμε εμείς;
Οι επιλογές μας είναι δύο: ή φεύγουμε, ή μένουμε. Και αν μείνουμε για πολλά χρόνια η επιρροή μας θα είναι μικρή.
Πόσο μας συμφέρουν, όμως, οι εξελίξεις;
Η ταπεινότητά μου δεν είναι οπαδός της αποδομητικής σχολής σε ό,τι αφορά τα καθ ημάς.
Αλλά είναι οπαδός αυτής της σχολής σε ό,τι αφορά τα ευρωπαϊκά.
Δεν ξέρω αν υπάρχει σήμερα ευρωπαϊκή ταυτότητα, μάλλον δεν υπάρχει, αλλά η Ευρώπη, όπως είναι δομημένη σήμερα δεν μας εξυπηρετεί.
Χρειάζεται αποδόμηση η Ευρώπη των κρατών. Και παράλληλα η ευρωπαϊκή ταυτότητα όπως οικοδομήθηκε ως σήμερα.
Μα θα μου πείτε, είναι τόσο εύκολο;
Η ιστορία λέει πως ναι. Ας πάρουμε ένα παράδειγμα:
Μετά την ενοποίηση της Ιταλίας το 1861 (την οποία δεν πήραν είδηση οι περισσότεροι ιταλοί) ένας απο τους αρχιτέκτονες της ένωσης ο Μάσσιμο Ντ’ Αζέλιο είπε τη φημισμένη φράση: «φτιάξαμε την Ιταλία, τώρα πρέπει να φτιάξουμε Ιταλούς».
Η κατάσταση δεν είναι πολύ διαφορετική σήμερα: η Ευρώπη έχει ενωθεί, αλλά αυτοί οι απροσδιόριστοι πολίτες, οι ευρωπαίοι δεν έχουν ακόμα ανακαλυφθεί.
Στην Ευρώπη λείπει ένα κοινό πλαίσιο αξιών παρά τις προσπάθειες ανα τους αιώνες να επιβληθεί μια ενότητα που θα στηριζόταν στην ηγεμονία της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας.
Η ευρωπαϊκή ταυτότητα ορίστηκε σε αντιδιαστολή με την ισλαμική «απειλή» και σε συνδυασμό με τις προσπάθειες των Ευρωπαίων που κατείχαν τα κεφάλαια και την τεχνογνωσία να επεκταθούν πέραν της Πορτογαλίας.
Χρειάζεται μια εποικοδομητική αποδόμηση αυτής της Ευρώπης. Παρά την ενδυνάμωση του μύθου της ευρωπαϊκής ενότητας, η ευρωπαϊκή ταυτότητα εξακολουθεί να παραμένει το μεγάλο ζητούμενο.
Η ενότητα της Ευρώπης, επινοήθηκε στη βάση του αποκλεισμού, της βίας, του εξοστρακισμού του Άλλου, δηλαδή των Εβραίων, των Μουσουλμάνων, των «αιρετικών» χριστιανών, όλων όσων θα μπορούσαν να αποτελέσουν εύκολο στόχο για ηγεμόνες και κυβερνήσεις.
Το ερώτημα σήμερα είναι τι Ευρώπη θέλουμε: θα είναι μια Ευρώπη-Φρούριο, όπως στο παρελθόν, που θα αποκλείει και θα περιχαρακώνεται απέναντι στον έξω κόσμο ή θα είναι μια κοινωνία των πολιτών που θα περικλείει όλες τις εθνικές ομάδες και τις μειονότητες;
Εξέχοντες διανοούμενοι ασχολούνται πολύ με την ιδιότητα του πολίτη την οποία ορίζουν σε αντιδιαστολή με την έννοια της υπηκοότητας.
Η ιδιότητα του πολίτη, λένε, πρέπει να αποτελέσει τη νέα βάση επαναθεώρησης της έννοιας της Ευρώπης και τελικά οποιασδήποτε ενότητας.
Κατά την ενδιαφέρουσα αυτή άποψη, η όποια αποδόμηση της έννοιας της Ευρώπης και κυρίως της έννοιας της δυτικής Ευρώπης που διαμορφώθηκε ως σήμερα πρέπει να σεβαστεί μια πολύ ενδιαφέρουσα διάσταση που αποτέλεσε χαρακτηριστικό της: τη θεμελίωση και λειτουργία του κοινωνικού κράτους ως κράτους πρόνοιας, κάτι που νοσταλγούν πάρα πολλοί σήμερα την εποχή της πλήρους αβεβαιότητας.
Το πιο σημαντικό για την Ευρώπη σήμερα είναι, λοιπόν, να διατυπωθεί μια νέα ιδέα της Ευρώπης που θα μπορέσει να δώσει μια κατεύθυνση προς μια μετα-εθνική ευρωπαϊκή ταυτότητα.
Ο χώρος στον οποίο θα διαμορφωθεί δεν θα βρίσκεται στη σφαίρα του κράτους ή στους διοικητικούς και ιδεολογικούς μηχανισμούς του. Η μεταεθνική ταυτότητα εστιάζεται όλο και περισσότερο σε συλλογικά επεξεργασμένους στόχους παρά σε ολοκληρωμένα οράματα ενότητας.
Οι μεταεθνικοί Ευρωπαίοι θα βλέπουν τον εαυτό τους ως πολίτες που η ταυτότητά τους διαμορφώνεται με βάση τα συμφέροντά τους.
ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗ
Η Ευρώπη είναι κάτι περισσότερο απο μια ιδέα και μια ταυτότητα. Είναι και μια γεωπολιτική πραγματικότητα.
Ένα απο τα βασικά χαρακτηριστικά αυτής της γεωπολιτικής οντότητας, είναι η διαδικασία μέσω της οποίας ο κεντρικός πυρήνας κατάφερε να διεισδύσει στην περιφέρεια, έτσι ώστε να δημιουργήσει ένα πανίσχυρο σύστημα ελέγχου και εξάρτησης.
Θα αποδομηθεί, με τη μεταεθνική Ευρώπη αυτή η σημερινή ασύμφορη και απαράδεκτη ευρωπαίκή δομή;
Ο ΕΚΘΡΟΝΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ
Η διαμόρφωση της σύγχρονης ευρωπαϊκής συνείδησης, του ευρωπαϊκού ψυχισμού, έχει ιστορικό βάθος που φθάνει στο μεσαίωνα και την Ιερά Εξέταση.
Ο Freud στο κείμενό του «Μια δυσκολία της ψυχανάλυσης» (1917) μιλά για τις μεγάλες ταπεινώσεις που δέχθηκε ο δυτικός άνθρωπος. Αυτές οφείλονται στις διαδοχικές εκθρονίσεις του απο δεσπόζουσες θέσεις τις οποίες νόμιζε ότι κατείχε σε σχέση με την υπόλοιπη πραγματικότητα:
- η πρώτη είναι η κοσμολογική ταπείνωση: το έργο του Κοπέρνικου στον 16ο αιώνα , αντικαθιστώντας το γεωκεντρικό με το ηλιοκεντρικό σύστημα, εκτόπισε τη γη απο το κέντρο του σύμπαντος, υποβιβάζοντας έτσι για πρώτη φορά τη σημασία του ανθρώπου στον κόσμο.
-η δεύτερη είναι η βιολογική ταπείνωση: η θεωρία του Δαρβίνου, υποστηρίζοντας πως ο άνθρωπος είναι η απόληξη μιας μακριάς σειράς βιολογικών εξελίξεων, τον κατέβασε απο το υπεροπτικό του βάθρο της απόλυτης ετερότητας σε σύγκριση με τα άλλα έμβια όντα, για να τον επανεντάξει οργανικά μέσα στο ζωϊκό βασίλειο ως τον τελευταίο σταθμό μιας ανελικτικής πορείας.
- η Τρίτη, η πιο σκληρή απο όλες είναι κατά τον Φρόϊντ η ψυχολογική ταπείνωση: μετά την αστρονομία και τη βιολογία που αποκάλυψαν στον άνθρωπο πως παρά την μακραίωνη επηρμένη αυτοπεποίθησή του, δεν είναι κύριος ούτε του σύμπαντος, ούτε του ζωϊκού βασιλείου, έρχεται τώρα η ψυχανάλυση για να τον πληροφορήσει πως δεν είναι κύριος ούτε του ίδιου του του ψυχισμού.
Τέλος, μια ακόμη επιστημονική ανακάλυψη η διατύπωση του 2ου θερμοδυναμικού αξιώματος, ήρθε να αποκαλύψει στον άνθρωπο της βιομηχανικής και ύστερης εποχής, που στήριζε την αισιοδοξία του στο απεριόριστο των φυσικών πόρων, ότι αυτό είναι μια ματαιοπονία.
Ιστορικά, οι δυτικές κοινωνίας εξελίχθηκαν κάτω απο πεποιθήσεις που διαμόρφωναν έναν επηρμένο και αλαζονικό χαρακτήρα με έντονη την έκφραση μιας πίστης περί ελευθερίας που στις περισσότερες περιπτώσεις οδηγούσε στον άκρατο ατομικισμό.
Όσο περισσότερο αυξάνουν οι πληροφορίες απο την επιστημονική έρευνα, τόσο σαθρά αποδεικνύονται τα θεμέλια αυτής της έπαρσης.
Επίτευγμα του δυτικού ανθρώπου ήταν το μοντέλο βιομηχανικής και τεχνολογικής ανάπτυξης – θεμελιωμένο στην αντίληψη της αντιπαλότητας προς τη φύση.
Μια πολιτισμική επιλογή ασύμβατη προς τους φυσικούς όρους διατήρησης της ζωής και συνεπώς, αδιέξοδη.
Η αντιμετώπιση του προβλήματος δεν είναι διόλου εύκολη, καθώς αυτό το πρότυπο κι αυτή η λογική αποτελούν δομικά συστατικά του συστήματος, με βαθιές ρίζες στη νοοτροπία και στην πρακτική του δυτικού ανθρώπου.
Γι’ αυτό και καμιά από τις μεγάλες κοινωνικές ιδεολογίες που δίχασαν την ανθρωπότητα στον 20όν αιώνα δεν έχει απάντηση.
Eίναι ζωτικής σημασίας να γνωρίζομε ότι υπάρχουν στην ιστορία των ανθρώπινων πολιτισμών αξιόπιστα εναλλακτικά πρότυπα που θα μπορούσαν να οδηγήσουν, με τις αναγκαίες αναπροσαρμογές, σε μια υπέρβαση του αδιεξόδου.
Και τα εναλλακτικά αυτά πρότυπα είναι η ελληνική αντίληψη περί πολιτισμού.
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ
Οι πολιτισμοί του χώρου, όπως ο ελληνικός, χαρακτηρίζονται από την προτεραιότητα που παίρνει μέσα στο κοσμοείδωλο της αντίστοιχης κοινωνίας ο τόπος, η πάτρια γη, προτεραιότητα που εκφράζεται με μια σχέση οικειότητας και αρμονίας προς τη φύση· O τόπος αναγνωρίζεται ως το κατ’ εξοχήν πεδίο ενεργοποίησης, δημιουργίας και ολοκλήρωσης του ατόμου και της κοινότητας.
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ
Οι πολιτισμοί του χρόνου, αντίθετα, όπως ο δυτικός, χαρακτηρίζονται από την εμμονή στην προτεραιότητα του χρόνου, η οποία εκφράζεται με την αποσύνδεση από ένα γενέθλιο τόπο, με τη συνεχή μετακίνηση, την αποδημία, την ελεύθερη περιπλάνηση. Το κυνήγι του χρόνου.
ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ vs ΡΩΜΑΙΟΙΟΥΔΑΪΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ
Αν πρέπει να δώσουμε ορισμένα σημεία αναφοράς, θα λέγαμε ότι, από τους μεγάλους ιστορικούς πολιτισμούς, ο ελληνικός εκπροσωπεί την προτεραιότητα του χώρου και ο εβραϊκός την προτεραιότητα του χρόνου. Χαρακτηριστικό πάνω σ’ αυτό είναι ότι μέσα στην ελληνική μυθολογία υπάρχει ιδιαίτερη θεότητα που καθοσιώνει την αντίληψη του αυτόχθονος, του γηγενούς, ο Ερεχθεύς (ο ναός του, το Ερέχθειον, έχει διακεκριμένη θέση στην Ακρόπολη των Αθηνών, πλάι στο ναό της Αθηνάς Παλλάδας). Αντίστοιχα, ο αρχαίος θεός των Εβραίων είναι ο Ελοχίμ, ο θεός του χρόνου, ενώ η νομαδική κουλτούρα της συνεχούς μετακίνησης αποτυπώνεται στο μύθο του «Περιπλανώμενου Ιουδαίου», που τροφοδοτεί την αναζήτηση και δικαιώνει την επιθετική συμπεριφορά.
Ανάλογο προσανατολισμό διαπιστώνουν οι μελετητές στη ρωμαϊκή κουλτούρα, με γνώμονα τα διακριτικά της γνωρίσματα που αποκλίνουν από το αρχαίο ελληνικό πρότυπο: την ιστορική (αντί για την αφηρημένη) σκέψη, την πρακτική (απέναντι στη νοητική) εμπειρία, τον εργαλειακό ρασιοναλισμό (απέναντι στην κοσμοθεωρητική προοπτική), την πολιτική ιδεολογία (απέναντι στη φιλοσοφία), τα χρησιμοθηρικά (αντί για τα θεωρητικά) κριτήρια. Από τη σύζευξη της ρωμαϊκής με την εβραϊκή παράδοση προέκυψε, κατά μία άποψη, η κατεύθυνση του δυτικού αστικού πολιτισμού.
ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΟΥ ΔΥΤΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
Αντίστοιχα και σε ομολογία με το χρόνο, διαμορφώνεται και μια κουλτούρα της κίνησης και της ταχύτητας. Η επιτάχυνση των οικονομικών δραστηριοτήτων συνεπάγεται και μια συνεχή μετακίνηση, μια διαρκή φυγή προς τα εμπρός. Η αναζήτηση εργατικού δυναμικού με πιο ευνοϊκούς, δηλ. πιο επικερδείς όρους επιβάλλει τη συνεχή μετακίνηση των βιομηχανικών δραστηριοτήτων σε περιοχές που προσφέρουν ευνοϊκότερες συνθήκες για τους ιδιοκτήτες των μέσων παραγωγής, καταργώντας όλα τα σύνορα. Το συμφέρον του συστήματος – και όχι αξιακά κριτήρια – είναι λοιπόν που υπαγορεύει τις μεθοδεύσεις για κατάργηση των εθνικών κρατών· για να εξουδετερωθεί κάθε ενδεχόμενη αντίσταση στην επέκταση του επιχειρηματικού κεφαλαίου.
Παράλληλα, η συσχετική ανάπτυξη της τεχνικής διαμορφώνει ένα περιβάλλον τεχνητό, αποδεσμευμένο από την έννοια της τοπικότητας: γραφείο, εργοστάσιο, πολυκατάστημα, ξενοδοχείο, τρένο, πλοίο, αεροπλάνο, είναι το περιβάλλον του μοντέρνου ανθρώπου, που μετέχει στο σύστημα· ένα περιβάλλον ουδέτερο, μονότονο και ανοίκειο, που φέρνει στη ζωή των ατόμων μια καινοφανή εμπειρία: τη μοναξιά μέσα στο πλήθος.
Η συνεχής κίνηση επιβάλλει μια αναίρεση της χωρικότητας: η περιοχή δραστηριότητας του ανθρώπου είναι ο ου-τόπος, «περιβάλλον» που δεν ευνοεί τη συλλογική ζωή, αναγκαία συνθήκη της οποίας είναι η μακροχρόνια συμβίωση των ανθρώπων. Συνέπεια: παύει να υφίσταται ένα σταθερό περιβάλλον κοινωνικής αναφοράς, αναγκαίο για την ανάπτυξη δεσμών αλληλεγγύης, κοινών στόχων, αμοιβαίας δέσμευσης, κοινών κανόνων συμπεριφοράς, κοινών αξιών. Ο πιο σταθερός και ισχυρός σύνδεσμος είναι η σχέση υπαλληλίας των στελεχών προς τη διοίκηση της επιχείρησης και η υποχρεωτική δέσμευσή τους να υλοποιούν το αναπτυξιακό και εμπορικό της πρόγραμμα, με στόχο τη συσσώρευση του κέρδους. Αυτή η σχέση εξουσίας, σε συνδυασμό με τους όρους του «ελεύθερου ανταγωνισμού», μέσα στις οποίες είναι υποχρεωμένοι να δράσουν, καλλιεργεί την επιθετικότητα, δεν ευνοεί τη λειτουργία αρχών και κανόνων ηθικής. Η μέγιστη επιτυχία είναι η ολοσχερής καταστροφή του ανταγωνιστή, που θα εξασφαλίσει την εκατό τοις εκατό εκμετάλλευση της αγοράς από την επιτιθέμενη επιχείρηση. Εδώ δε χωράει ο υπολογισμός σε ανθρώπινο κόστος. Η μέριμνα για τον άνθρωπο είναι ενάντια στη λογική του συστήματος.
ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΛΥΣΗ
Μ’ αυτούς τους όρους, είναι ζωτικής σημασίας να γνωρίζομε ότι υπάρχει πάντα ένα εναλλακτικό πρότυπο, δοκιμασμένο και αξιόπιστο.
Είναι οι πολιτισμοί της εντοπιότητας, που βασίζονται στην αρχή της ισορροπίας κι επομένως τείνουν από την ίδια τους τη δομή στην εναρμόνιση των αντιθέσεων· που διατηρούν ζωντανό το σύνδεσμο με τη μάνα γη και κατά συνέπεια, το σεβασμό στη φύση και τα πλάσματά της· που θεμελιώνουν την ύπαρξή τους στην τοπική ταυτότητα και λογαριάζουν ως αυτονόητη αξία την ιδιαιτερότητα του άλλου· που βασισμένοι στο βίωμα της αυτάρκειας αποστρέφονται τον εξοντωτικό ανταγωνισμό και ρέπουν προς την ειρηνική συνύπαρξη των ατόμων και των λαών. Τέτοια είναι η δική μας πολιτισμική παράδοση· η αρχαιότερη και μακροβιότερη εκδοχή του Μεσογειακού πολιτισμικού προτύπου. Είναι ζωτικής σημασίας να τη διασώσομε, στις παρούσες συνθήκες, κάνοντάς την πράξη ζωής.
Με λίγα λόγια πρέπει να εισάγουμε στη δυτική αντίληψη της οικονομικής μεγέθυνσης ως σκοπού μιας κοινωνίας, αξιακά στοιχεία για να μπορέσουμε να διατηρήσουμε ανθρώπινη μια κοινωνία.
ΣΥΝΑΡΤΗΣΗ ΖΟΛΩΤΑ
Και εδώ χρειάζεται να αναλύσουμε την έννοια της εντροπίας.
Πριν απο αυτό, όμως να υπενθυμίσουμε την περίφημη Συνάρτηση Ζολώτα
Η συνάρτηση Ζολώτα μας λέει ότι απο ένα σημείο και πέρα η οικονομική μεγέθυνση και η κοινωνική ευημερία δεν προχωρούν αυθορμήτως με τον ίδιο ρυθμό μεταβολής. Συγκρούονται και διαχωρίζονται.
Η οικονομική μεγέθυνση συνεπάγεται φθίνουσα κοινωνική ευημερία.
Η συνάρτηση Ζολώτα δίνει μια σαφή βεβαιότητα ότι πράγματι υπάρχει ένα σημείο άριστης ισορροπίας απο το οποίο, όμως απομακρυνόμαστε.
Αυτό το σημείο άριστης ισορροπίας μπορούμε να ονομάσουμε κριτήριο ανθρωπισμού: η οικονομική μεγέθυνση και η κοινωνική ευημερία πρέπει να αναπτύσσονται αναλόγως.
Η κοινωνική ευημερία, όμως, χρειάζεται την εντροπία, ή αν μου επιτρέπετε μια κατάχρηση, την κοινωνική εντροπία.
ΕΝΤΡΟΠΙΑ
Όλη η ενέργεια που διαθέτουμε δεν παράγει έργο. Ένα μέρος της μετατρέπεται σε έργο και ένα άλλο χάνεται. Αυτό που χάνεται το ονομάζουμε θερμότητα αλλά την αιτία που προκαλεί αυτήν την απώλεια την ονομάζουμε εντροπία. Και αυτός είναι ο περίφημος νόμος του Gibbs: Η Ενέργεια ισούται με το έργο που παράγεται μείον την εντροπία.
Με άλλα λόγια ο νόμος της εντροπίας επιβάλλει περιορισμούς στην ικανότητα ενός οποιουδήποτε φυσικού συστήματος να μετατρέπει τη διαθέσιμη ενέργειά του εξ ολοκλήρου σε έργο.
Ένα κοινωνικό σύστημα θεωρείται κατ ακρίβεια θερμοδυναμικό σύστημα.
Υπάρχουν τρείς ιδιότητες της Εντροπίας που είναι πολύ χρήσιμες στο θέμα μας.
Η πρώτη είναι η Σκέδαση: η ικανή για παραγωγή έργου ενέργεια που είναι συγκεντρωμένη στα υλικά σωματίδια με το πέρασμα του χρόνου σκεδάζεται, διαμοιράζεται και κατανέμεται μεταφερόμενη στα σωματίδια που είναι ενεργειακά φτωχότερα..
Η δεύτερη είναι η αυθορμησία: η εντροπία δεν βασίζεται σε κανέναν απολύτως νόμο. Παράγεται αυθόρμητα. Παράγεται, ως διαδικασία εκ του μηδενός.
Είναι η ιδιότητα που οδηγεί σ αυτό που λέμε «θερμοδυναμικό θάνατο» του σύμπαντος.
Και η Τρίτη είναι η μη αντιστρεψιμότητα (ανέκκλητο).
Ο νόμος της εντροπίας απαγορεύει με έναν απόλυτο τρόπο την ενδεχόμενη «αναβάθμιση» της ενέργειας.
Τα φαινόμενα είναι για το λόγο αυτό μη αντιστρεπτά και πάντοτε τείνουν προς μία κατεύθυνση αυτήν της υποβάθμισης της ενέργειας.
Αυτό το ανέκκλητο αναγκάζει τα όποια συστήματα (και αυτό ισχύει ιδίως για τα κοινωνικά), προκειμένου να συνεχίσουν τις δραστηριότητές τους, να αναζητούν νέες πηγές ενέργειας, που θα υποκύψουν στην ίδια νομοτέλεια της υποβάθμισής τους.
ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΣΚΕΔΑΣΤΙΚΕΣ ΔΟΜΕΣ
Σε κοινωνικό επίπεδο, η ενέργεια που δέχεται ένα σύστημα, τη δέχεται απο τις οικονομικές ροές που εισέρχονται στο σύστημα.
Η εντροπία εν προκειμένω είναι οι ανθρώπινες ενέργειες που όχι μόνο δεν παράγουν άμεσα οικονομικά αποτελέσματα, αλλά απομειώνουν την τάση μεγιστοποίησης αυτών των οικονομικών αποτελεσμάτων.
Ποιες είναι αυτές οι ροές;
Οι κάθε λογής αξιακές ροές στο σύστημα. Αυτές δηλαδή που δίνουν ποιότητα στη ζωή του ανθρώπου. Οι τέχνες, τα γράμματα, η διασκέδαση, ο πολιτισμός κλπ. Οι αξίες με μια λέξη.
Αν θα μπορούσα να φέρω ένα παράδειγμα, απο ενέργειες τέχνης και λόγου εκπορεύονται ροές στο σύστημα που περιορίζουν ή και απειλούν σε κοινωνικό επίπεδο την οργάνωση των εξουσιαστικών δομών, επιφέρουν ή και αξιώνουν τη σκέδαση της συγκέντρωσης του πλούτου, αξιώνουν τον περιορισμό της παραγωγικής δραστηριότητας.
Οι ροές αξιών είναι η κοινωνική εντροπία.
Όπως η εντροπία σε πρωτογενές φυσικό επίπεδο είναι ο παράγων που μειώνει την ικανότητα της ενέργειας για παραγωγή έργου, έτσι οι ροές αξιών μειώνουν την ικανότητα του πιο ισχυρού συστήματος, του κοινωνικού, προς παραγωγή έργου, άρα και εντροπίας.
Αυτό δεν σημαίνει πως οι ροές αξιών τείνουν σε αποδιοργάνωση του συστήματος. Αντίθετα, οι ροές αξιών τείνουν στην εξασφάλιση μιας δυναμικής ισορροπίας και στην εγκαθίδρυση ενός αριστοποιημένου προτύπου λειτουργίας του συστήματος.
Η δυναμική ισορροπία του κοινωνικού συστήματος εξαρτάται απο τη σχέση μεταξύ μεταβολής του ρυθμού ροής οικονομικών ενεργημάτων και μεταβολής του ρυθμού ροής αξιών.
Σ αυτή τη μεταβολή μπορεί να συμβάλλουν οι επιστήμονες. Άρα προσδίδουν δυναμική ισορροπία στο σύστημα.
Source : http://www.anixneuseis.gr/
