Όλες οι οργανωμένες κοινωνίες ζουν με τη συνεχή εναλλαγή της ειρήνης με τον πόλεμο. Σ' αυτή τη διαδοχή, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η περιγραφή της διαδικασίας του περάσματος απο την ειρήνη στον πόλεμο. Ενώ ορισμένες φορές ένα γεγονός περνά απαρατήρητο, άλλες φορές το ίδιο γεγονός μπορεί να θεωρηθεί αιτία πολέμου. Αυτό καταδεικνύει ότι οι αφορμές αυτές καθαυτές δεν είναι ούτε καθοριστικές ούτε αρκούν για να εξηγήσουν τη μετάβαση από τη μία κατάσταση στην άλλη.
Είναι αναγκαίο να λάβουμε υπόψη και άλλους παράγοντες που από την επίδρασή τους εξαρτάται αν θα οδηγηθούμε σε σύγκρουση ή όχι. Ο πόλεμος στην ιστορία των λαών είναι το πιο θεαματικό γεγονός, το πιο σοβαρό, το πιο βαρύ σε συνέπειες. Ο πόλεμος ορίζεται σαν μια μορφή βίας που έχει κυριότερο χαρακτηριστικό το ότι είναι μεθοδική και οργανωμένη και σε ό,τι αφορά στις ομάδες που την εξασκούν αλλά και στον τρόπο που αυτή εφαρμόζεται. Είναι περιορισμένος , τόσο χρονικά όσο και τοπικά και υπόκειται σε νόμους που ποικίλλουν ανάλογα με την εποχή και τον τόπο. Χαρακτηρίζεται επίσης , από το γεγονός ότι προκαλεί το θάνατο σε ανθρώπους. Εάν δεν χάνονται ανθρώπινες ζωές δεν αναφερόμαστε σε πόλεμο , αλλά σε ανταγωνισμό ή σε ανταλλαγή απειλών. Γι' αυτό και όλες οι κοινωνίες , καταβάλλουν προσπάθειες να προβλέψουν το ξέσπασμά του. Έτσι προετοιμάζονται κατάλληλα και αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες με σκοπό ή να αποσοβήσουν ή να εντείνουν τον κίνδυνο μιας ένοπλης σύγκρουσης, αναλόγως των συμφερόντων τους.
Η επιστήμη η οποία θεωρεί τον πόλεμο κοινωνικό φαινόμενο , μελετά τη μορφολογία, τις οικονομικές όψεις , την ψυχολογία, την περιοδικότητα και την πρόβλεψη του πολέμου ονομάζεται Πολεμολογία. Το μοντέλο ανάλυσης το οποίο μας βοηθά να προβλέψουμε τις πιθανότητες σύγκρουσης μεταξύ δύο ή περισσοτέρων χωρών ονομάζεται Πολεμολογικό Βαρόμετρο.
Πρόκειται για ένα βοήθημα που μας παρέχει ενδείξεις για το πού θα οδηγηθούμε εάν επαληθευτούν ή όχι ορισμένοι παράμετροι.
Κάνοντας μία επισκόπηση της ιστορίας των διεθνών συρράξεων, διαπιστώνουμε ότι οι μεγάλες συγκρούσεις και οι εισβολές επαναλαμβάνονται στις " διαχωριστικές γραμμές". Έτσι αποκαλούμε τα σύνορα που χωρίζουν έθνη, πολιτισμούς, γλώσσες, θρησκείες και ιδεολογίες. Κάθε φορά που οι κοινωνικοί αναβρασμοί, οι λεκτικές απειλές, το κλίμα καχυποψίας, οι διεκδικήσεις και γενικά οι φιλονικίες πληθαίνουν και εντείνονται σ' αυτές τις περιοχές, τότε η ανάφλεξη είναι πολύ πιθανή. Βλέπουμε λοιπόν ότι ο γεωπολιτικός παράγοντας , εκτός του ότι επιβαρύνει τους άλλους παράγοντες , είναι μία από τις βασικότερες ενδείξεις του Πολεμολογικού Βαρομέτρου.
Ο χρονικός παράγοντας προσδιορίζει τη συχνότητα και περιοδικότητα των ενόπλων συγκρούσεων οι οποίες ποικίλλουν ανάλογα με την εποχή, τον πολιτισμό, τις κοινωνικοπολιτικές δομές και το μέγεθος των χωρών. Για παράδειγμα , ο κατακερματισμός σε μικρά κρατίδια συνοδεύεται από συχνούς πολέμους. Αυτό συμβαίνει γιατί οι συγκρούσεις έχουν μικρή ένταση, ανάλογη με το μέγεθος και τις δυνατότητες των χωρών , συνεπώς επιφέρουν μικρές ζημιές και επιπλέον εύκολα τίθενται υπό έλεγχο.
Αντίθετα οι συγκρούσεις μεταξύ χωρών που κατέχουν ισχυρούς στρατούς και μεγάλους αριθμητικά πληθυσμούς είναι σπανιότερες. Αυτό που " κερδίζουν" σε ένταση το " χάνουν" σε συχνότητα.
Ο γεωπολιτικός και ο χρονικός παράγοντας μπορεί να βρεί εφαρμογή σε ολόκληρες ηπείρους και σύνολο κρατών , οι Πολεμογόνες Δομές όμως είναι αυτές που μας επιτρέπουν να εντοπίσουμε το πρόβλημα και να χαρακτηρίσουμε ένα κράτος ως επιθετικά διακείμενο ή όχι. Ως Πολεμογόνες Δομές θεωρούμε : (α) τον υπερπληθυσμό, ( β ) την άνοδο εθνικιστικών και αλυτρωτικών τάσεων και ( γ ) την ύπαρξη ισχυρού στρατιωτικού τομέα.
Οι αφορμές που χρησιμοποιούνται σαν έρεισμα για το ξέσπασμα των εχθροπραξιών έχουν , κυρίως, χαρακτήρα οικονομικό, εδαφικό ή αφορούν προβλήματα μειονοτήτων.
Ένα αόριστο συναίσθημα αντιπάθειας ενός λαού για έναν άλλο μπορεί να μετατραπεί σε έντονη εχθρότητα. Η στάση αυτή οφείλεται, κυρίως, σε αλλαγές που επιδρούν μόνο στο ψυχολογικό επίπεδο, μπορούμε όμως να τις εξηγήσουμε στηριζόμενοι στα Πολεμογενή Σύνδρομα όπως :
1. Το Σύνδρομο του Αποδιοπομπαίου Τράγου : Καθορίζει τον εχθρό πάνω στον οποίο θα επικεντρωθεί όλη η εχθρότητα. Σταδιακά γίνεται αντιληπτό ότι αυτός είναι ο υπαίτιος όλων των δυσκολιών μας και εμποδίζει την ανάπτυξή μας . Πολεμώντας τον είναι σαν να καταπολεμούμε το κακό.
2. Το Σύνδρομο της Δαμόκλειας Σπάθης : Δημιουργεί ένα ανυπόφορο συναίσθημα αυξανόμενου κινδύνου. Συνδυαζόμενο με το προηγούμενο σύνδρομο παρουσιάζει ως μοναδική επιλογή την καταστροφή του εχθρού για ν' απαλλαγούμε απ' αυτόν.
3. Το Σύνδρομο της Περικύκλωσης : Είναι κυρίως συνδεδεμένο με την έννοια του ζωτικού χώρου και της απειλής σφετερισμού του από αλλότριες δυνάμεις. Το σύνδρομο αυτό επηρέασε σημαντικά τη γένεση του Β! Παγκοσμίου Πολέμου.
Σε περιόδους κρίσεως, κάποιες λέξεις αλλάζουν σημασία και δημιουργούν άλλη αντήχηση. Οι σημειολόγοι έχουν μελετήσει την άνοδο της επιθετικότητας μιας χώρας όπως αυτή εκδηλώνεται με τη χρήση και τη συχνότητα που παρουσιάζονται ορισμένες λέξεις στα ΜΜΕ, στις ομιλίες και στα κυβερνητικά ανακοινωθέντα. Τέτοιες μελέτες μας επιτρέπουν, επίσης, να μετρήσουμε και τις διακυμάνσεις της μαχητικότητας κατά τη διάρκεια των εχθροπραξιών. Η Σημειολογία χρησιμοποιήθηκε ως βοήθημα για την πρόβλεψη πολεμικών ενεργειών για πρώτη φορά κατά τη διάρκεια του Β! Παγκοσμίου Πολέμου, όταν οι Αγγλοι αναλυτές εξέταζαν την ένταση των ρημάτων και των ονομάτων που χρησιμοποιούσε το Γ! Ράιχ στα ανακοινωθέντα του. Με αυτό ακριβώς το τρόπο μπόρεσαν να υπολογίσουν επακριβώς την ημέρα που θα βομβαρδιζόταν το Λονδίνο απο τη Γερμανική Αεροπορία , πρόβλεψη που είχς ως αποτέλεσμα τον περιορισμό ανθρωπίνων απωλειών στο ελάχιστο δυνατό.
Στο Β! μέρος του άρθρου θα αναλύσουμε τις ελληνο-τουρκικές συγκρούσεις υπό το πρίσμα του Πολεμολογικού Βαρομέτρου.
Source : Περιοδικό " Άμυνα & Διπλωματία" τ. 25 ( Δεκέμβριος '92 - Ιανουάριος '93)
Είναι αναγκαίο να λάβουμε υπόψη και άλλους παράγοντες που από την επίδρασή τους εξαρτάται αν θα οδηγηθούμε σε σύγκρουση ή όχι. Ο πόλεμος στην ιστορία των λαών είναι το πιο θεαματικό γεγονός, το πιο σοβαρό, το πιο βαρύ σε συνέπειες. Ο πόλεμος ορίζεται σαν μια μορφή βίας που έχει κυριότερο χαρακτηριστικό το ότι είναι μεθοδική και οργανωμένη και σε ό,τι αφορά στις ομάδες που την εξασκούν αλλά και στον τρόπο που αυτή εφαρμόζεται. Είναι περιορισμένος , τόσο χρονικά όσο και τοπικά και υπόκειται σε νόμους που ποικίλλουν ανάλογα με την εποχή και τον τόπο. Χαρακτηρίζεται επίσης , από το γεγονός ότι προκαλεί το θάνατο σε ανθρώπους. Εάν δεν χάνονται ανθρώπινες ζωές δεν αναφερόμαστε σε πόλεμο , αλλά σε ανταγωνισμό ή σε ανταλλαγή απειλών. Γι' αυτό και όλες οι κοινωνίες , καταβάλλουν προσπάθειες να προβλέψουν το ξέσπασμά του. Έτσι προετοιμάζονται κατάλληλα και αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες με σκοπό ή να αποσοβήσουν ή να εντείνουν τον κίνδυνο μιας ένοπλης σύγκρουσης, αναλόγως των συμφερόντων τους.
Η επιστήμη η οποία θεωρεί τον πόλεμο κοινωνικό φαινόμενο , μελετά τη μορφολογία, τις οικονομικές όψεις , την ψυχολογία, την περιοδικότητα και την πρόβλεψη του πολέμου ονομάζεται Πολεμολογία. Το μοντέλο ανάλυσης το οποίο μας βοηθά να προβλέψουμε τις πιθανότητες σύγκρουσης μεταξύ δύο ή περισσοτέρων χωρών ονομάζεται Πολεμολογικό Βαρόμετρο.
Πρόκειται για ένα βοήθημα που μας παρέχει ενδείξεις για το πού θα οδηγηθούμε εάν επαληθευτούν ή όχι ορισμένοι παράμετροι.
Κάνοντας μία επισκόπηση της ιστορίας των διεθνών συρράξεων, διαπιστώνουμε ότι οι μεγάλες συγκρούσεις και οι εισβολές επαναλαμβάνονται στις " διαχωριστικές γραμμές". Έτσι αποκαλούμε τα σύνορα που χωρίζουν έθνη, πολιτισμούς, γλώσσες, θρησκείες και ιδεολογίες. Κάθε φορά που οι κοινωνικοί αναβρασμοί, οι λεκτικές απειλές, το κλίμα καχυποψίας, οι διεκδικήσεις και γενικά οι φιλονικίες πληθαίνουν και εντείνονται σ' αυτές τις περιοχές, τότε η ανάφλεξη είναι πολύ πιθανή. Βλέπουμε λοιπόν ότι ο γεωπολιτικός παράγοντας , εκτός του ότι επιβαρύνει τους άλλους παράγοντες , είναι μία από τις βασικότερες ενδείξεις του Πολεμολογικού Βαρομέτρου.
Ο χρονικός παράγοντας προσδιορίζει τη συχνότητα και περιοδικότητα των ενόπλων συγκρούσεων οι οποίες ποικίλλουν ανάλογα με την εποχή, τον πολιτισμό, τις κοινωνικοπολιτικές δομές και το μέγεθος των χωρών. Για παράδειγμα , ο κατακερματισμός σε μικρά κρατίδια συνοδεύεται από συχνούς πολέμους. Αυτό συμβαίνει γιατί οι συγκρούσεις έχουν μικρή ένταση, ανάλογη με το μέγεθος και τις δυνατότητες των χωρών , συνεπώς επιφέρουν μικρές ζημιές και επιπλέον εύκολα τίθενται υπό έλεγχο.
Αντίθετα οι συγκρούσεις μεταξύ χωρών που κατέχουν ισχυρούς στρατούς και μεγάλους αριθμητικά πληθυσμούς είναι σπανιότερες. Αυτό που " κερδίζουν" σε ένταση το " χάνουν" σε συχνότητα.
Ο γεωπολιτικός και ο χρονικός παράγοντας μπορεί να βρεί εφαρμογή σε ολόκληρες ηπείρους και σύνολο κρατών , οι Πολεμογόνες Δομές όμως είναι αυτές που μας επιτρέπουν να εντοπίσουμε το πρόβλημα και να χαρακτηρίσουμε ένα κράτος ως επιθετικά διακείμενο ή όχι. Ως Πολεμογόνες Δομές θεωρούμε : (α) τον υπερπληθυσμό, ( β ) την άνοδο εθνικιστικών και αλυτρωτικών τάσεων και ( γ ) την ύπαρξη ισχυρού στρατιωτικού τομέα.
Οι αφορμές που χρησιμοποιούνται σαν έρεισμα για το ξέσπασμα των εχθροπραξιών έχουν , κυρίως, χαρακτήρα οικονομικό, εδαφικό ή αφορούν προβλήματα μειονοτήτων.
Ένα αόριστο συναίσθημα αντιπάθειας ενός λαού για έναν άλλο μπορεί να μετατραπεί σε έντονη εχθρότητα. Η στάση αυτή οφείλεται, κυρίως, σε αλλαγές που επιδρούν μόνο στο ψυχολογικό επίπεδο, μπορούμε όμως να τις εξηγήσουμε στηριζόμενοι στα Πολεμογενή Σύνδρομα όπως :
1. Το Σύνδρομο του Αποδιοπομπαίου Τράγου : Καθορίζει τον εχθρό πάνω στον οποίο θα επικεντρωθεί όλη η εχθρότητα. Σταδιακά γίνεται αντιληπτό ότι αυτός είναι ο υπαίτιος όλων των δυσκολιών μας και εμποδίζει την ανάπτυξή μας . Πολεμώντας τον είναι σαν να καταπολεμούμε το κακό.
2. Το Σύνδρομο της Δαμόκλειας Σπάθης : Δημιουργεί ένα ανυπόφορο συναίσθημα αυξανόμενου κινδύνου. Συνδυαζόμενο με το προηγούμενο σύνδρομο παρουσιάζει ως μοναδική επιλογή την καταστροφή του εχθρού για ν' απαλλαγούμε απ' αυτόν.
3. Το Σύνδρομο της Περικύκλωσης : Είναι κυρίως συνδεδεμένο με την έννοια του ζωτικού χώρου και της απειλής σφετερισμού του από αλλότριες δυνάμεις. Το σύνδρομο αυτό επηρέασε σημαντικά τη γένεση του Β! Παγκοσμίου Πολέμου.
Σε περιόδους κρίσεως, κάποιες λέξεις αλλάζουν σημασία και δημιουργούν άλλη αντήχηση. Οι σημειολόγοι έχουν μελετήσει την άνοδο της επιθετικότητας μιας χώρας όπως αυτή εκδηλώνεται με τη χρήση και τη συχνότητα που παρουσιάζονται ορισμένες λέξεις στα ΜΜΕ, στις ομιλίες και στα κυβερνητικά ανακοινωθέντα. Τέτοιες μελέτες μας επιτρέπουν, επίσης, να μετρήσουμε και τις διακυμάνσεις της μαχητικότητας κατά τη διάρκεια των εχθροπραξιών. Η Σημειολογία χρησιμοποιήθηκε ως βοήθημα για την πρόβλεψη πολεμικών ενεργειών για πρώτη φορά κατά τη διάρκεια του Β! Παγκοσμίου Πολέμου, όταν οι Αγγλοι αναλυτές εξέταζαν την ένταση των ρημάτων και των ονομάτων που χρησιμοποιούσε το Γ! Ράιχ στα ανακοινωθέντα του. Με αυτό ακριβώς το τρόπο μπόρεσαν να υπολογίσουν επακριβώς την ημέρα που θα βομβαρδιζόταν το Λονδίνο απο τη Γερμανική Αεροπορία , πρόβλεψη που είχς ως αποτέλεσμα τον περιορισμό ανθρωπίνων απωλειών στο ελάχιστο δυνατό.
Στο Β! μέρος του άρθρου θα αναλύσουμε τις ελληνο-τουρκικές συγκρούσεις υπό το πρίσμα του Πολεμολογικού Βαρομέτρου.
Source : Περιοδικό " Άμυνα & Διπλωματία" τ. 25 ( Δεκέμβριος '92 - Ιανουάριος '93)
