Στις μέρες μας οι ενεργειακές πηγές που αποτελούν το βασικότερο εισόδημα των εθνικών οικονομιών είναι ζωτικής σημασίας τόσο για την συνέχιση της καθημερινής μας ζωής, όσο και για την αύξηση του επιπέδου της κοινωνικής ευημερίας. Η ανεπάρκεια των ενεργειακών πόρων γενικά στον κόσμο και η υπερβάλλουσα ζήτηση ενέργειας, καθιστούν την κάλυψη της ενεργειακής ανάγκης ένα στρατηγικό ζήτημα. Έτσι λοιπόν τα τελευταία χρόνια η ασφάλεια της προσφοράς ενέργειας έγινε μια έννοια η οποία προφέρεται μαζί με την εξωτερική πολιτική, την ασφάλεια, τη σφαιρική σταθερότητα, την αειφόρα ανάπτυξη, το περιβάλλον και την αλλαγή του κλίματος.
I. Το Ενεργειακό Προφίλ και η Ενεργειακή Στρατηγική της Τουρκίας
Η Τουρκία εισάγει το 74% των ενεργειακών πόρων της και για το λόγο αυτό προσπαθεί να εξασφαλίσει την ενεργειακή της ασφάλεια, αποδίδοντας σημασία
-στην κάλυψη των ενεργειακών της αναγκών από εγχώριους πόρους και με το μικρότερο κόστος, στην επίβλεψη των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, στο να καταστεί χώρα-πηγή στην προσφορά της ενέργειας και στο να προχωρήσει στην διαφοροποίηση των διαδρομών και των τεχνολογιών,
-πέρα από την αύξηση του μεριδίου των πηγών ανανεώσιμης ενέργειας στην διαφοροποίηση του ενεργειακού καλαθιού προσθέτοντας ως μια νέα πηγή και την πυρηνική ενέργεια καθώς επίσης και στις μεθόδους έρευνας κοιτασμάτων υδρογονανθράκων εντός της χώρας και στο εξωτερικό.
Η Τουρκία με τους κανονισμούς που έχει θέσει σε ισχύ από το 2001 έως τώρα στοχεύει να καλύψει αποτελεσματικά την αυξανόμενη ενεργειακή της ανάγκη στα πλαίσια των κανόνων της ελεύθερης αγοράς. Προωθούνται επίσης δράσεις για την αύξηση της ενεργειακής αποδοτικότητας και την διάδοση των ενεργειακών τεχνολογιών.
Η Τουρκία, η οποία μετά την Κίνα είναι η δεύτερη χώρα στον κόσμο που σημείωσε την μεγαλύτερη αύξηση στην ζήτηση φυσικού αερίου και ηλεκτρισμού κατά την τελευταία δεκαετία, αναμένεται να συνεχίσει να παραμείνει μια από τις πιο δυναμικές ενεργειακές οικονομίες του κόσμου από την άποψη της αύξησης της ενεργειακής ζήτησης, σε συνέπεια με τους οικονομικούς στόχους και τους στόχους κοινωνικής ανάπτυξης της προσεχούς περιόδου.
Η Τουρκία έχει μια γεωστρατηγική θέση μεταξύ των χωρών της περιοχής που κατέχουν τα τρία τέταρτα των αποδεδειγμένων αποθεμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου και των καταναλωτικών ευρωπαϊκών αγορών.
Η προνομιούχα αυτή θέση της φυσικής γέφυρας εξασφαλίζει ευκαιρίες ενεργειακής ασφάλειας στην Τουρκία, αλλά ταυτόχρονα φέρνει ευθύνες. Η Τουρκία που προωθεί το στόχο φιλοδοξεί να γίνει η τετάρτη κεντρική αρτηρία φυσικού αερίου της Ευρώπης μετά από τη Ρωσία, τη Νορβηγία και την Αλγερία, αναλαμβάνει πρωτοβουλίες για να επωμιστεί τον ρόλο μιας αξιόπιστης διαμετακομιστικής χώρας μεταξύ των παραγωγών και των καταναλωτριών χωρών και για να καταστεί ένας δυναμικός ενεργειακός σταθμός στον άξονα Ανατολή-Δύση και Βορρά-Νότου.
II. Σχέδια:
Παραθέτουμε πληροφορίες για έργα που αφορούν την εξασφάλιση της ενεργειακής ασφάλειας τόσο της Τουρκίας όσο και των περιφερειακών χωρών τα οποία είτε έχουν διεκπεραιωθεί είτε συνεχίζονται ακόμα:
Αγωγός Αργού Πετρελαίου Ιράκ-Τουρκίας (Κιρκούκ-Ceyhan/Yumurtalık)
Ο αγωγός Α' έχει μήκος 986 χλμ. (Ιράκ 345, Τουρκία 641) και ο αγωγός Β' 890 χλμ. (Ιράκ 234, Τουρκία 656). Η διαχείριση (λειτουργία) του ξεκίνησε το 1976, η πρώτη φόρτωση σε τάνκερ έγινε στις 25 Μαΐου 1977. Η διαχείριση του αγωγού διεκόπη τον Αύγουστο του 1990 λόγω του εμπάργκο που επέβαλαν τα ΗΕ στο Ιράκ, η διαχείριση του, για περιορισμένη μεταφορά πετρελαίου, ξεκίνησε ξανά στις 16 Δεκεμβρίου 1996 βάσει του ψηφίσματος 986 των ΗΕ της 14ης Απριλίου 1995. Ο αγωγός έχει την δυνατότητα μεταφοράς 70,9 εκατομμυρίων τόνων (αργού πετρελαίου) ετησίως. Στις 19 Σεπτεμβρίου 2010 ο αξιότιμος υπουργός Ενέργειας και Φυσικών Πόρων, Taner Yıldız, και ο υπουργός Πετρελαίου του Ιράκ, Σεχριστανί, υπέγραψαν στη Βαγδάτη την συμφωνία για την δεκαπενταετή επέκταση της χρονικής ισχύος της σύμβασης για την μεταφορά πετρελαίου, η οποία έληγε το 2010.
Αγωγός Αργού Πετρελαίου Μπακού-Τιφλίδα-Ceyhan
Ο Αγωγός Αργού Πετρελαίου Μπακού-Τιφλίδα-Ceyhan (BTC-Bakü-Tiflis-Ceyhan) που ξεκινά από το πεδίο Αζερί-Τσιράκ-Γκιουνέσλι (AÇG-Azeri-Çırak-Güneşli) και καταλήγει στο σταθμό στο Ceyhan, στα τουρκικά παράλια στη Μεσόγειο, μέσω Αζερμπαϊτζάν και Γεωργίας, παρακάμπτοντας τη Μαύρη Θάλασσα και τα Τουρκικά Στενά που είναι περιβαλλοντικά ευαίσθητες περιοχές, είναι ο σημαντικότερος συντελεστής του Ενεργειακού Διαδρόμου Ανατολής-Δύσης, έχει μήκος 1.760 χλμ. και πρόκειται για το δεύτερο μεγαλύτερο σε μήκος αγωγό στον κόσμο. Η ικανότητα μεταφοράς του αγωγού έχει αυξηθεί από 1 εκατομμύριο σε 1,2 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα. Από το Νοέμβριο του 2008 ξεκίνησε η μεταφορά του πετρελαίου του Καζακστάν στις παγκόσμιες αγορές μέσω του αγωγού BTC. Από τις 24 Απριλίου 2011 ο αριθμός των τάνκερ που φορτώνουν πετρέλαιο ανήλθε στα 1507 και η εξαγωγή πετρελαίου μέσω του συγκεκριμένου αγωγού έφτασε τα 1.174.000 βαρέλια.
Αγωγός Φυσικού Αερίου “Γαλάζιο Ρεύμα”
“Η Διακρατική Συμφωνία για την Υποθαλάσσια Μεταφορά του Ρωσικού Φυσικού Αερίου από τη Μαύρη Θάλασσα στη Δημοκρατία της Τουρκίας” υπογράφηκε στις 15 Δεκεμβρίου 1997. Την ίδια ημερομηνία υπογράφηκε και η 3η Σύμβαση Αγοράς-Πώλησης Φυσικού Αερίου 25ετούς διάρκειας για την προμήθεια 16 δισεκατομμυρίων κ.μ. φυσικού αερίου ετησίως. Με τρεις συμβάσεις συνολικής προμήθειας 30 δισεκατομμυρίων κ.μ. ετησίως η Τουρκία έχει καταστεί η δεύτερη μεγαλύτερη αγορά της Ρωσικής Ομοσπονδίας μετά την ΕΕ. Η επίσημη τελετή εγκαινίασης του αγωγού πραγματοποιήθηκε με την συμμετοχή των Πρωθυπουργών της Τουρκίας-Ρωσίας-Ιταλίας στην Samsun στις 17 Νοεμβρίου 2005. Η αγορά φυσικού αερίου από τον αγωγό μήκους 1236 χλμ. (501 χλμ. το κομμάτι Samsun-Ankara) ξεκίνησε το 2003.
Αγωγός Φυσικού Αερίου Ιράν-Τουρκίας
Στις 8 Αυγούστου 1996 Τουρκία και Ιράν υπέγραψαν τη Σύμβαση για την Αγοραπωλησία Φυσικού Αερίου 25ετούς διάρκειας για την προμήθεια 10 δις κ.μ. φυσικού αερίου ετησίως από τον αγωγό μήκους 1.131 χλμ. Η ροή φυσικού αερίου στον αγωγό ξεκίνησε το 2001.
Αγωγός Φυσικού Αερίου Μπακού-Τιφλίδα-Erzurum
Ο Αγωγός Φυσικού Αερίου Μπακού-Τιφλίδα-Erzurum (BTE), ο δεύτερος συντελεστής του Ενεργειακού Διαδρόμου Ανατολής-Δύσης, άρχισε να λειτουργεί στις 3 Ιουλίου 2007. Ο αγωγός αυτός μεταφέρει στην Τουρκία το φυσικό αέριο που εξορύσσεται από το κομμάτι (Φάση Ι) το οποίο αναπτύχθηκε στο πεδίο Σαχντενίζ που βρίσκεται στο αζερικό τμήμα της Κασπίας Θάλασσας. Η χώρα μας έχει υπογράψει σύμβαση με το Αζερμπαϊτζάν, όσον αφορά την Φάση Ι, η οποία προβλέπει την προμήθεια 6,6 δις κ.μ. φυσικού αερίου ετησίως. Τα έγγραφα που υπογράφηκαν στην İstanbul στις 7 Ιουνίου 2010, τα οποία αφορούν την Φάση ΙΙ του Σαχντενίζ, εξασφάλισαν μια κοινή αντίληψη μεταξύ των πλευρών τόσο για την ποσότητα του φυσικού αερίου που θα κατευθυνθεί (απορροφηθεί) στην εγχώρια αγορά και αυτής που θα εξαχθεί στην Ευρώπη μέσω της Τουρκίας όσο και σχετικά με την τιμή του φυσικού αερίου και της διαμετακόμισης.
Ο Διασυνδετήριος Αγωγός Φυσικού Αερίου Τουρκίας - Ελλάδας - Ιταλίας (ITGI)
“Η Διακρατική Συμφωνία Τουρκίας-Ελλάδας-Ιταλίας σχετικά με την Ανάπτυξη του Διαδρόμου Μεταφοράς Φυσικού Αερίου” υπογράφηκε στη Ρώμη στις 26 Ιουλίου 2007. Στις 18 Νοεμβρίου 2007 πραγματοποιήθηκαν στην İpsala τα εγκαίνια λειτουργίας του Αγωγού Φυσικού Αερίου Τουρκίας – Ελλάδας με τη συμμετοχή των Πρωθυπουργών και των δυο χωρών. Το κομμάτι του σχεδίου μεταξύ Ελλάδας-Ιταλίας προβλέπεται να διεκπεραιωθεί το 2015. Από την άλλη η BOTAŞ, η ΔΕΠΑ και η Edison υπέγραψαν μνημόνιο κατανόησης στις 17 Ιουνίου 2010 με την οποία διεύρυναν τα πεδία συνεργασίας μεταξύ τους.
Ο ITGI που είναι το πρώτο κομμάτι του Νοτίου Διαδρόμου μεταφοράς Αερίου, ταυτόχρονα είναι μείζονος σημασίας για την μεταφορά του αζερικού αερίου στην Νοτιοανατολική Ευρώπη. Μέσω του σχεδίου αναμένεται να μεταφερθούν 3 δις κ.μ. στην Ελλάδα και 8 δις κ.μ. φυσικού αερίου στην Ιταλία μέσω της Τουρκίας.
Το Σχέδιο του Αγωγού Φυσικού Αερίου Nabucco
Συνεχίζονται ακόμη οι εργασίες για το σχέδιο που προβλέπει την μεταφορά του φυσικού αερίου στην Αυστρία μέσω Τουρκίας-Βουλγαρίας-Ρουμανίας και Ουγγαρίας. Στο πλαίσιο αυτό στις 13 Ιουλίου 2009 υπογράφηκε στην Ankara η Διακρατική Συμφωνία για το Nabucco. Η συμφωνία τέθηκε σε ισχύ την 1η Αυγούστου 2010 μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας έγκρισης στις συμμετέχουσες χώρες. Οι διαπραγματεύσεις που διεξάγονταν μεταξύ της Nabucco International Company και των συμμετεχόντων χωρών όσον αφορά την Συμφωνία για την Υποστήριξη του Σχεδίου (ΣΥΣ) ολοκληρώθηκαν σε όλες τις χώρες και στις 8 Ιουνίου 2011 υπογράφηκαν οι Συμφωνίες για την Υποστήριξη του Σχεδίου με μια τελετή που πραγματοποιήθηκε στο Kayseri.
Τα 2.000 χλμ. του αγωγού συνολικού μήκους 3.300 χλμ. σχεδιάζεται να διασχίσουν τα τουρκικά εδάφη. Η οριστική και μέγιστη δυνατότητα μεταφοράς φυσικού αερίου του αγωγού προβλέπεται να είναι 31 δις κ.μ. ετησίως.
Το Σχέδιο του Αγωγού Αραβικού Φυσικού Αερίου
Ο αγωγός που προβλέπεται να μεταφέρει το αιγυπτιακό αέριο στην Τουρκία μέσω Ιορδανίας και Συρίας σχεδιάζεται να έχει την δυνατότητα μεταφοράς 10 δις. κ.μ. φυσικού αερίου ετησίως. Συνεχίζονται οι εργασίες για την ολοκλήρωση του τμήματος μεταξύ της Συρίας και της Τουρκίας (Αγωγός Χαλέπι-Kilis) του αγωγού που είναι ήδη σε λειτουργία μεταξύ της Αιγύπτου και της Συρίας.
Το Σχέδιο του Διαδρόμου Φυσικού Αερίου Ιράκ-Τουρκίας
Το Ιράκ κατέχει μια σημαντική θέση για την υλοποίηση του Νοτίου Διαδρόμου μεταφοράς Αερίου. Η Συμφωνία για το Νότιο Διάδρομο Αερίου που υπέγραψαν η Τουρκία και το Ιράκ στις 15 Οκτωβρίου 2009 και στο οποίο γίνεται αναφορά στο Σχέδιο Nabucco έφερε στην επικαιρότητα την μεταφορά του ιρακινού αερίου στην Τουρκία και την μεταφορά της στην Ευρώπη μέσω της Τουρκίας. Από την άλλη ο Πρωθυπουργός του Ιράκ κατά την υπογραφή της Διακρατικής Συμφωνίας για το Nabucco δεσμεύτηκε, ανάλογα με τις εξελίξεις στον ιρακινό ενεργειακό τομέα, να προμηθεύσει το 50% του αερίου που έχει ανάγκη το σχέδιο Nabucco.
Το Σχέδιο του Αγωγού Αργού Πετρελαίου Samsun-Ceyhan
Ο αγωγός που σχεδιάζεται να κατασκευαστεί ξεκινά από το Ünye στα ανατολικά της Samsun και καταλήγει στο Sivas, στη συνέχεια ακολουθεί μια παράλληλη πορεία με τον αγωγό αργού πετρελαίου Μπακού-Τιφλίδα-Ceyhan. Το 45% του αγωγού είναι παράλληλο στον BTC και για το λόγο αυτό μπορεί να επωφεληθεί από το δικαίωμα διάβασης. Η κατασκευή του σχεδίου έχει ανατεθεί στην TAPCO (The Trans Anatolian Pipeline Company), μια σύμπραξη των εταιρειών Çalık Enerji-ENI. Η τελετή θεμελίωσης του σχεδίου πραγματοποιήθηκε στις 24 Απριλίου 2007 στο Ceyhan. Ο αγωγός μήκους 550 χλμ. προβλέπεται να μεταφέρει στο λιμάνι του Ceyhan 60 εκατομμύρια τόνους πετρελαίου ετησίως. Το σχέδιο αποσκοπεί να διευκολύνει την μεταφορά ενός μέρους του πετρελαίου της Κασπίας Θάλασσας κατευθείαν στον τερματικό σταθμό στο Ceyhan και από εκεί στις παγκόσμιες αγορές και συνεπώς στην αποσυμφόρηση των Τουρκικών Στενών. Στις 24 Σεπτεμβρίου ξεκίνησαν οι συνομιλίες με τη ρωσική πλευρά στη Μόσχα για την υπογραφή μιας Διακρατικής Συμφωνίας (IGA) που αφορά το σχέδιο Samsun-Ceyhan. Συνεχίζονται οι συναντήσεις.
III. Οι Σχέσεις Τουρκίας-ΕΕ στο πλαίσιο της Ενέργειας
Το σχέδιο του αγωγού φυσικού αερίου Nabucco που βασίζεται στις αρχές της αλληλεγγύης, της αλληλεξάρτησης και της αμοιβαίας ισότητας και που θα συμβάλει στην ενεργειακή ασφάλεια της Τουρκίας και της Ευρώπης, θα οδηγήσει και στην ανάπτυξη των σχέσεων μεταξύ της Τουρκίας και της ΕΕ.
Από την άλλη, στις 9 Σεπτεμβρίου 2009 ξεκίνησαν οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις στην Συνθήκη της Ενεργειακής Κοινότητας (ΣΕΚ). Η Τουρκία περιμένει από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να λάβει υπόψη της την διαφορετική από τις άλλες χώρες κατάσταση της στο θέμα της ΣΕΚ.
Έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία ελέγχου από την ΕΕ για το άνοιγμα του κεφαλαίου της Ενέργειας.
Από την άλλη συνεχίζονται οι εργασίες για την δημιουργία μιας συγχρονισμένης σύνδεσης με το δίκτυο του ENTSO-E (Ευρωπαϊκό Δίκτυο Διαχειριστών Συστημάτων Μεταφοράς-UCTE με την παλιά της ονομασία) και τον Σεπτέμβριο του 2010 ξεκίνησε με επιτυχία η συγχρονισμένη δοκιμαστική λειτουργία με το ENTSO-E.
IV. Εμπλουτισμός του Χαρτοφυλακίου της Εθνικής Ενεργειακής Προσφοράς
Η Τουρκία κινούμενη με τους στόχους της μείωση της εξάρτησης από το εξωτερικό στην ενέργεια, την αύξηση στο ανώτατο επίπεδο της χρήσης των εγχώριων πόρων και την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, εξακολουθεί να προωθεί δράσεις για να αυξήσει το μερίδιο των ανανεώσιμων ενεργειακών πηγών στον χαρτοφύλακα ενεργειακής προσφοράς και να προσθέσει στο ενεργειακό καλάθι και την πυρηνική ενέργεια.
Η Τουρκία που διαθέτει ένα σημαντικό δυναμικό από την άποψη της ανανεώσιμης ενέργειας, βρίσκεται στην 7η θέση παγκοσμίως και στην 1η στην Ευρώπη με το γεωθερμικό δυναμικό της. Πέρα από αυτήν την ενεργειακή πηγή, η Τουρκία αποδίδει προτεραιότητα επίσης στην ανάπτυξη των υδροηλεκτρικών πηγών και της αιολικής και ηλιακής ενέργειας. Στο πλαίσιο αυτό και βάσει του Στρατηγικού Εγγράφου για την Αγορά Ηλεκτρικής Ενέργειας και την Ασφάλεια της Προσφοράς που εγκρίθηκε στις 18 Μαΐου 2009 στοχεύετε να ανέρθει στα 20.000 MW το εγκατεστημένο δυναμικό αιολικής ενέργειας και στο 600 MW το δυναμικό γεωθερμικής ενέργειας καθώς επίσης ένα κομμάτι τουλάχιστον το 30% του ηλεκτρισμού να καλυφθεί από την ανανεώσιμη ενέργεια.
Από την άλλη ως μια ένδειξη της σημασίας που αποδίδει η Τουρκία στην ανάπτυξη των πηγών ανανεώσιμης ενέργειας, έγινε ένα από τα ιδρυτικά μέλη του Διεθνούς Οργανισμού Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (IRENA) με τη συμφωνία που υπογράφηκε μετά το πέρας της διάσκεψης που διοργανώθηκε στη Βόννη στις 26 Ιανουαρίου 2009.
V. Πυρηνική Ενέργεια
Στις μέρες μας που καθίσταται ολοένα και περισσότερο σημαντική η όσο το δυνατόν περισσότερη ενεργειακή ανεξαρτησία, έχει αυξηθεί το ενδιαφέρον για την πυρηνική ενέργεια και έχει εμφανιστεί η έννοια «πυρηνική αναγέννηση». Παράλληλα με αυτές τις εξελίξεις η Τουρκία συνεχίζει τις προετοιμασίες για να προσθέσει την πυρηνική ενέργεια στην εθνική ενεργειακή συνιστώσα. Στο πλαίσιο αυτό η εγκατεστημένη ισχύς πυρηνικής ενέργειας της Τουρκίας προβλέπεται να αυξηθεί στα 10.000 MW μέχρι το 2030. Για την εκπλήρωση του συγκεκριμένου στόχου ο πρώτος πυρηνικός σταθμός σχεδιάζεται να κατασκευαστεί στο Akkuyu της Mersin και ο δεύτερος στο Sinop, στις 12 Μαΐου 2010 υπογράφηκε μια Διακρατική Συμφωνία με την Ρωσική Ομοσπονδία για την κατασκευή ενός πυρηνικού σταθμού παραγωγής ενέργειας στο Akkuyu.
Η χώρα μας λαμβάνει με μεγάλη ευαισθησία όλα τα αναγκαία μέτρα για την ασφαλέστερη παραγωγή πυρηνικής ενέργειας. Θα χρησιμοποιηθεί η πιο προηγμένη τεχνολογία και οι πιο προηγμένοι μέθοδοι για την ασφάλεια των σταθμών πυρηνικής ενέργειας που σχεδιάζεται να κατασκευαστούν στη χώρα μας. Φυσικά και θα εξαγάγουμε τα αναγκαία διδάγματα από τα όσα συνέβησαν στον σταθμό Φουκουσίμα μετά τον σεισμό και το καταστροφικό τσουνάμι που έπληξε την Ιαπωνία και θα βρίσκονται στο ανώτατο επίπεδο τα θέματα που αφορούν την ασφάλεια των πυρηνικών σταθμών.
