Η στάση των ΗΠΑ για το Καστελόριζο

Του Αλέξανδρου Τάρκα (Εκδότης του Περιοδικού “Άμυνα & Διπλωματία”)
Έγγραφη αναγνώριση των ΗΠΑ για τα όρια της υφαλοκρηπίδας στο Κα­στελόριζο, δηλαδή στη θαλάσσια πε­ριοχή που κατεξοχήν αμφισβητείται την τρέχουσα περίοδο από την Τουρκία δι­αθέτει η ελληνική κυβέρνηση.
Το Καστελόριζο αποτελούσε, τους τελευ­ταίους μήνες, ένα από τα κυριότερα θέμα­τα των αδιαφανών συζητήσεων των πρω­θυπουργών Γ. Παπανδρέου και Ρ. Ερντογάν, καθώς η πλήρης κατοχύρωση της υφαλο­κρηπίδας του συγκεκριμένου νησιού ανοί­γει τον δρόμο για την ένωση των αποκλει­στικών οικονομικών ζωνών (ΑΟΖ) της Ελλάδας και της Κύπρου και για την εκμετάλλευ­ση κοιτασμάτων φυσικού αερίου.
Η αλλαγή στάσης της Ουάσινγκτον, η οποία από την εποχή του «Βυθίσατε το Χόρα» το 1976 και την κρίση του Μαρτίου του 1987 τηρούσε ουδετερότητα για την υφαλοκρηπίδα, απο­κτά βαρύνουσα σημασία εν όψει των τελι­κών αποφάσεων του πρωθυπουργού για τον διάλογο με την Αγκυρα, αλλά και εν όψει της πιθανής επίσκεψης της υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ Χ. Κλίντον στην Αθή­να σε δύο εβδομάδες.
Στο Καστελόριζο
Σύμφωνα με έγκυρες διπλωματικές πηγές, η αμερικανική πρεσβεία της Αθήνας απέ­στειλε στις 17 Σεπτεμβρίου 2010 ρηματική διακοίνωση στο υπουργείο Εξωτερικών με την οποία επιβεβαιώνει, με τον πιο κατηγο­ρηματικό τρόπο, τις ελληνικές θέσεις για το ανατολικό όριο της υφαλοκρηπίδας του νησιωτικού συμπλέγματος του Καστελόριζου. Η επίδοση του επίσημου διπλωματικού εγ­γράφου ήταν το επιστέγασμα των, επί δίμη­νο, «τριγωνικών» υπηρεσιακών συνεννοήσεων μεταξύ της ελληνικής πλευράς, των στελεχών της αμερικανικής πρεσβείας της Αθήνας και των προϊσταμένων τους στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ.
Οι σχετικές συζητήσεις είχαν ξεκινήσει στα μέσα Ιουλίου, όταν το ειδικό ωκεανο­γραφικό σκάφος «Ναυτίλος» θα εγκαινία­ζε τριμηνιαίο κύκλο ερευνών στην ανατολι­κή Μεσόγειο. Το «Ναυτίλος» (R/V Nautilus) χρηματοδοτείται και χρησιμοποιείται από τους αμερικανικούς φορείς Institute for Exploration (IFE), Ocean Exploration Trust (OET) και Center for Ocean Exploration and Archaeological Oceanography (COEAO), κα­θώς και από το Πανεπιστήμιο του Ροντ Αϊλαντ (URI). Πέρα από την αμιγώς επιστημο­νική εργασία, τα συμπεράσματα του «Ναυτί­λου» μελετώνται και από το ειδικό συμβούλιο της νέας Σύμβασης για τη θάλασσα των Ηνωμένων Εθνών. Σε πρώτη φάση, είτε λό­γω άγνοιας είτε λόγω εσκεμμένης υποβάθ­μισης των πολιτικών ζητημάτων Ελλάδας-Τουμκίας, η αμερικανική πλευρά ενημέρω­σε ότι σχεδίαζε να πραγματοποιήσει έρευνα νότια και νοτιοανατολικά του Καστελόριζου, χωρίς να διαθέτει σχετική άδεια από την ΕΧΑΕΘ, τη διυπουργική «Επιτροπή Χορή­γησης Αδειών Ερευνών Θαλάσσης». Τα μέ­λη της ΕΧΑΕΘ εξέτασαν με ιδιαίτερη προσο­χή το ζήτημα όχι μόνον λόγω της σημασίας του Καστελόριζου, αλλά και επειδή δημοσι­εύματα του 2006 επέκριναν τον επικεφαλής του ερευνητικού προγράμματος του «Ναυ­τίλου» δρα Ρ. Μπάλαρντ, ωκεανογράφο και απόστρατο του Ναυτικού των ΗΠΑ.
Το υπουργείο Εξωτερικών υπογράμμι­σε προς την αμερικανική πρεσβεία ότι δεν θα επέτρεπε στο «Ναυτίλος» να διενεργήσει έρευνες χωρίς την άδεια των ελληνικών αρ­χών, καθώς το προτεινόμενο σχέδιο περιε­λάμβανε και περιοχές της υφαλοκρηπίδας της χώρας μας. Γι’ αυτό τον λόγο η Αθήνα αξίωσε τη μετατόπιση των ερευνών ανατολικά, δηλαδή σε περιοχές μέσα στα όρια της τουρκικής υφαλοκρηπίδας. Προς τον σκοπό αυτό, τα αρμόδια στελέχη του υπουργείου Εξωτερικών προσδιόρισαν, με τις συγκεκρι­μένες γεωγραφικές συντεταγμένες, το ανατολικό όριο της ελληνικής υφαλοκρηπίδας και ζήτησαν το ερευνητικό σκάφος να κι­νηθεί δυτικότερα από τη νοητή γραμμή του ορίου. Πραγματικά, λίγες ημέρες αργότερα, η αμερικανική πρεσβεία αποδέχθηκε τις ελ­ληνικές απόψεις με την αναγραφή των συ­ντεταγμένων, όπως και του όλου ιστορικού των εκατέρωθεν απόψεων, στη σημαντική ρηματική διακοίνωση.
Η ατολμία των κυβερνήσεων.
Με εξαίρεση -πάλι καλά- τους επίσημους χάρτες της Υδρογραφικής Υπηρεσίας του Πολεμικού Ναυτικού, καμιά ελληνική κυβέρνηση δεν έχει τολμήσει να αξιοποιήσει το πλεονέκτημα της επίσημης κατάθεσης των ορίων της υφαλοκρηπίδας και των ορίων των χωρικών υδάτων μας στον ΟΗΕ, όπως ορίζει η Σύμβαση για το Δίκαιο της θάλασ­σας. Κατά καιρούς μάλιστα, διάφοροι πολιτικοί προϊστάμενοι του υπουργείου Εξωτερι­κών άφηναν να διαρρεύσει ότι «δεν θα πέσουμε στην τουρκική παγίδα (!) της οριοθέτη­σης», παραδεχόμενοι προφανώς ότι δεν είχαν το θάρρος αντιμετώπισης της Αγκυρας. Εκτός από το πρόσφατο ανέλπιστο δώρο της ρηματικής διακοίνωσης των ΗΠΑ (με­τά τη γνωστοποίηση των γεωγραφικών συντεταγμένων της ελληνικής υφαλοκρηπίδας από τους υπηρεσιακούς παράγοντες του υπουργείου Εξωτερικών), η κυβέρνηση Κα­ραμανλή είχε κάνει ένα παρόμοιο «μισό βήμα».
Τον Νοέμβριο του 2008, όταν το νορ­βηγικό ερευνητικό σκάφος «M/V Ostervold» πραγματοποιούσε μελέτες στο Καστελό­ριζο βάσει τουρκικής άδειας, η ελληνική πλευρά απέστειλε στην κυβέρνηση του Οσλο έγγραφο με τη γνωστοποίηση των ορίων της υφαλοκρηπίδας. Σε εκείνο το έγγραφο αναγράφονταν οι γεωγραφικές συντεταγμένες πέντε σημείων που καθορίζουντη γραμ­μή οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας από το νοτιοανατολικό άκρο των χωρικών υδά­των του Καστελόριζου.
Εφημερίδα: ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ – ΣΕΛ.3 (24.01.2011)