Φάκελος “Καστελόριζο”: (Μέρος 2ο) Οι Αποκλειστικές Οικονομικές Ζώνες

Του Δημήτρη Μπεκιάρη

Πιθανότατα, όσοι μέχρι σήμερα υποστήριζαν με θέρμη την άποψη περί παγώματος των ελληνικών προσπαθειών για εκμετάλλευση των ενεργειακών πόρων στο Αιγαίο και για αναβάθμιση της θέσης της Ελλάδας στον ενεργειακό καταστατικό χάρτη της ανατολικής Μεσογείου θα διαψευστούν.

Και αυτό διότι η ελληνική κυβέρνηση φέρεται να είναι διατεθειμένη να αναβαθμίσει η ίδια την θέση της στον καταστατικό χάρτη της ανατολικής Μεσογείου. Το παράδειγμα της δόμησης διαχρονικής στρατηγικής από την πλευρά της Κύπρου είναι «οδηγός» σε αυτή την προσπάθεια. Ο μακαρίτης πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας Τάσσος Παπαδόπουλος είχε επιμείνει σταθερά στην χάραξη και στην οριοθέτηση Αποκλειστικών Οικονομικών Ζωνών, οι οποίες θα διασφάλιζαν τα ενεργειακά συμφέροντα της Κύπρου (άρα σε ένα βαθμό τα συμφέροντα της Κυπριακής Δημοκρατίας), ενώ ο νυν Πρόεδρος Δημήτρης Χριστόφιας προχωρά σε στρατηγικού χαρακτήρα προσέγγιση με το Ισραήλ και στον ενεργειακό τομέα και πιο συγκεκριμένα στο πεδίο της εκμετάλλευσης τεραστίων κοιτασμάτων φυσικού αερίου, τα οποία εντοπίζονται στη θαλάσσια περιοχή ανάμεσα στην Κύπρο και στο Ισραήλ. Ένα από τα σημαντικότερα κοιτάσματα φυσικού αερίου, τα οποία έχουν βρεθεί είναι εκείνο που βρέθηκε στο «Οικόπεδο 12». Το συγκεκριμένο κοίτασμα ονομάστηκε «Cyprus A» και οι επενδύσεις στα πεδία της έρευνας και της ανάπτυξης του συγκεκριμένου κοιτάσματος αναμένεται να φθάσουν τα 4,5 δις δολάρια.

Για την Ελλάδα το κρίσιμο γεωγραφικό σημείο οριοθέτησης Αποκλειστικών Οικονομικών Ζωνών είναι η θαλάσσια περιοχή του Καστελόριζου, δηλαδή η περιοχή που εφάπτονται οι Αποκλειστικές Οικονομικές Ζώνες της Κύπρου, της Ελλάδας και της Αιγύπτου. Ένα τέτοιο άκρως ρεαλιστικό σενάριο προκαλεί νευρική κρίση στην Τουρκία, η οποία δεν θέλει σε καμία των περιπτώσεων να μείνει έξω από αυτό το ενεργειακό «παιχνίδι» στην περιοχή. Σε ότι έχει να κάνει με την ελληνική πλευρά, από καλά ενημερωμένους κύκλους στο εσωτερικός της χώρας έχει διατυπωθεί η άποψη ότι «οι ελληνικές κυβερνήσεις, μέχρι σήμερα, υπήρξαν διστακτικές σε ότι έχει να κάνει με την οριοθέτηση Αποκλειστικών Οικονομικών Ζωνών στην περιοχή του Καστελόριζου, φοβούμενες την αντίδραση της Άγκυρας». Οι απόψεις των αμερικανών διπλωματών στα αμερικανικά διπλωματικά έγγραφα, τα οποία διέρρευσαν από το WikiLeaks και στα οποία ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας περιγράφεται ως «εξαιρετικά επικίνδυνος» πιθανότατα κάνουν την ελληνική διπλωματία να αισθάνεται πιο άνετα, αφού εκτιμάται ότι προς το παρόν έχουν «καλυφθεί τα νώτα». Όμως η ελληνική διπλωματία δεν αισθανόταν σίγουρα άνετα όταν το 2008 είχε αποκαλυφθεί ότι η τουρκική κρατική ενεργειακή εταιρεία ΤΡΑΟ (για την οποία έχουν ξεκινήσει οι συζητήσεις περί ιδιωτικοποίησης), για λογαριασμό της Άγκυρας βέβαια, αναλάμβανε έρευνες σε τέσσερις συγκεκριμένες περιοχές, οι οποίες εντοπίζονταν ανάμεσα στο Καστελόριζο μέχρι το Λιβυκό πέλαγος. Ίσως έτσι οι αρμόδιοι στην Αθήνα θα μπορούσαν να αξιολογήσουν, το δεύτερο κύμα (μετά τη δεκαετία του 1970 και εκείνη του 1980), της εξόδου τουρκικών ερευνητικών σκαφών στο Αιγαίο, όπως το γνωστό Πίρι Ρέις και το νορβηγικό Malene Ostervold. Το χειρότερο είναι, ότι τότε τα τουρκικά σχέδια για έρευνες στο Αιγαίο περιελάμβαναν έρευνες σε μια ευρύτατη περιοχή η οποία σε ποσοστό 80% βρισκόταν εντός της ελληνικής Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης. Ταυτόχρονα οι Τούρκοι προωθούσαν σχέδια ερευνών και στην θαλάσσια περιοχή βόρεια της Κύπρου και, όπως είναι φυσικό, σήμερα που οι σχέσεις Άγκυρας – Τελ Αβίβ, έχουν διαρραγεί πλήρως, η Τουρκία να βλέπει σχεδόν επιθετικά την ενεργειακή πολιτική την οποία ακολουθεί η Λευκωσία. Σε κάθε περίπτωση πρόθεση της Τουρκία είναι το «γκριζάρισμα» των περιοχών στις οποίες εντοπίζονται κοιτάσματα φυσικού αερίου και πετρελαίου. Μια από αυτές τις περιοχές είναι η θαλάσσια περιοχή του Καστελόριζου για την οποία η Τουρκία ζητά να εξαιρεθεί από την οριοθέτηση Αποκλειστικών Οικονομικών Ζωνών από την Ελλάδα. Ταυτόχρονα το ενδεχόμενο να εφάπτονται οι Αποκλειστικές Οικονομικές Ζώνες Ελλάδας – Κύπρου, αυξάνει τις ανησυχίες της Άγκυρας για ενίσχυση του ενιαίου σχήματος «Λαυκωσίας – Αθήνας» πολύ δε περισσότερο σήμερα που ένα τέτοιο ενδεχόμενο θα ολοκληρώσει τις διεργασίες και την άσκηση των πολιτικών της Ελλάδας, της Κύπρου και του Ισραήλ για την συγκρότηση στρατηγικού άξονα, ο οποίος θα έχει πολλές παραμέτρους. Με λίγα λόγια η Άγκυρα θέλει να αποφύγει την δημιουργία σχηματισμού ενός ενιαίου χώρου εκμετάλλευσης κοιτασμάτων φυσικού αερίου και πετρελαίου, το οποίο θα αποτελεί το προνομιακό πεδίο άσκησης γεωπολιτικής και γεωστρατηγικής από ένα ενιαίο σχήμα, στο οποίο θα συμμετέχουν η Αθήνα, η Λευκωσία και το Τελ Αβίβ. Όσο η Τουρκία αντιμετωπίζει ως ασαφές το ζήτημα της υφαλοκρηπίδας στο Αιγαίο, μπορεί να αισθάνεται πιο ασφαλής και να προχωρεί σε εξωφρενικές προτάσεις περί συνδιαχείρισης ή συγκυριαρχίας, προσπαθώντας να εκμεταλλευτεί την δυσχερή οικονομική θέση της Ελλάδας στην παρούσα συγκυρία και την φιλολογία γύρω από την μαζική έλευση τουρκικών κεφαλαίων και Τούρκων επενδυτών στην ελληνική οικονομία.

Όσο μάλιστα η Ελλάδα καθιστά ακόμη πιο δηλωτική την πρόθεσή της να χαράξει την δική της ενεργειακή πολιτική και μάλιστα να συμπράξει με την Κύπρο και το Ισραήλ, τόσο θα είναι πάντοτε ανοικτό το ενδεχόμενο η διεθνής κοινή γνώμη να γίνεται θεατής σε ένα σκληρό και ψυχοφθόρο «παιχνίδι» «θερμών επεισοδίων», όπως η «μίνι» κρίση στη νήσο Ρω το καλοκαίρι του 2009, έστω και αν στη συνέχεια η Τουρκία αναγκάστηκε να παραδεχτεί ότι η Ρω τελεί υπό ελληνική κυριαρχία. Προφανώς τα κίνητρα της τουρκικής προβοκάτσιας, η οποία είχε άρωμα Ιμίων, δεν αφορούσε στην αμφισβήτηση της κυριότητας του νησιού, αλλά σε διερευνητικές ενέργειες τουρκικών κύκλων που αντιμετωπίζουν ως ζωτικής σημασίας το ζήτημα του προσδιορισμού των Αποκλειστικών Οικονομικών Ζωνών.