Μία προβληματική διαπραγμάτευση

Του Σταυρου Λυγερου

Η μυστικότητα είναι συχνά αναγκαία στη διπλωματία, αλλά έχει όρια. Στις ελληνοτουρκικές διαπραγματεύσεις, όμως, κάθε όριο έχει ξεπεραστεί. Επειτα από σχεδόν 10 χρόνια μυστικότητας, είναι στοιχειώδης δημοκρατική υποχρέωση της κυβέρνησης να ενημερώσει συγκεκριμένα τη Βουλή γι’ αυτά που διαπραγματεύεται με την Αγκυρα. Επισήμως, αντικείμενο είναι η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας, αλλά στην πραγματικότητα το «μενού» είναι πιο πλούσιο. Η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας, άλλωστε, προϋποθέτει την επίλυση δύο προβλημάτων, που έχει δημιουργήσει η Τουρκία:

Το πρώτο είναι η επεκτατική θεωρία περί «γκρίζων ζωνών». Εξαρχής υποστήριξα ότι η Αθήνα έπρεπε να είχε θέσει ως όρο για την έναρξη των διμερών διαπραγματεύσεων την επίσημη εγκατάλειψη αυτής της θεωρίας. Πώς είναι δυνατόν να συζητάμε για οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας, όταν η Τουρκία διεκδικεί έναν απροσδιόριστο αριθμό όχι μόνο βραχονησίδων, αλλά και κατοικημένων νησιών; Η στάση της Αγκυρας δεν είναι αντιφατική, δεδομένου ότι επιδιώκει συνολική πολιτική διαπραγμάτευση και συμφωνία. Αντιφατική είναι η στάση της Αθήνας, δεδομένου ότι, επισήμως τουλάχιστον, ζητάει λύση με βάση το Διεθνές Δίκαιο.

Το δεύτερο πρόβλημα είναι η τουρκική απειλή πολέμου για την περίπτωση που η Ελλάδα ασκήσει το νόμιμο δικαίωμά της να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 μίλια. Σύμφωνα με δημοσιευμένες πληροφορίες που ουδέποτε έχουν διαψευσθεί, η Αθήνα διαπραγματεύεται χωρικά ύδατα διαφοροποιημένου εύρους: στις απομακρυσμένες από την Τουρκία περιοχές να ισχύσουν χωρικά ύδατα 12 μιλίων, στις κοντινές έξι μιλίων και στις ενδιάμεσες περιοχές 8 - 10 μιλίων. Σε απομακρυσμένες περιοχές, όμως, όπως π.χ. το Ιόνιο και το Λιβυκό η επέκταση στα 12 μίλια θα μπορούσε να έχει ήδη γίνει χωρίς παρενέργειες.

Και μόνο το γεγονός ότι η επέκταση των χωρικών υδάτων έχει καταστεί αντικείμενο διαπραγμάτευσης με την Αγκυρα συνιστά υποχώρηση. Ακόμα μεγαλύτερη εθνική υποχώρηση θα είναι εάν η –υπό την πίεση του casus belli– συζητούμενη έκπτωση στο εύρος των χωρικών υδάτων στο Αιγαίο οριστικοποιηθεί. Ας σημειωθούν δύο στοιχεία: Πρώτον, ότι τα χωρικά ύδατα 12 μιλίων θα ακύρωναν σε μεγάλο βαθμό τον κορμό των τουρκικών επεκτατικών διεκδικήσεων. Δεύτερον, ότι όλες οι μεσογειακές χώρες έχουν χωρικά ύδατα 12 μιλίων, μη εξαιρουμένης της Τουρκίας (στα βόρεια και νότια παράλιά της).