Πρόταση του Πανεπιστημίου Κύπρου για διέξοδο από τη κρίση

Πανεπιστήμιο και Οικονομία

Του Αντώνη Κ. Κάκα, Καθηγητή Πληροφορικής (Υπολογιστικής Λογικής),

Αντιπρύτανη Διεθνών Σχέσεων, Οικονομικών και Διοίκησης

Σε περιόδους οικονομικών προκλήσεων είναι ιδιαίτερα σημαντικό μια χώρα να επιλέγει προσεκτικά τις επενδύσεις της και να αναζητά αυτές που θα αποφέρουν πολλαπλά και πολλαπλασιαστικά μακροχρόνια οφέλη στο κράτος. Ιδιαίτερα για την Κύπρο, μια μικρή χώρα που απέκτησε την ανεξαρτησία της πριν από μόλις 50 χρόνια, η τρέχουσα οικονομική κρίση δύναται να αποτελέσει «χρυσή» ευκαιρία για να διαμορφώσει σωστά το μέλλον της και να πρωτοπορήσει μέσα από σωστές στρατηγικές επιλογές που θα επικεντρώνονται στην υγιή επανεκκίνηση της Κυπριακής Οικονομίας.

Ποιες είναι λοιπόν οι στρατηγικές επιλογές που έχει σήμερα η Κύπρος;  Για να απαντήσουμε την ερώτηση αυτή, χρειάζεται να ρωτήσουμε πρώτα, ποια θα πρέπει να είναι τα βασικά κριτήρια των στρατηγικών επιλογών για την ανάπτυξη της οικονομίας ενός κράτους;  Επιλογές που ικανοποιούν τα κριτήρια αυτά, θα πρέπει τότε να εξεταστούν σοβαρά.  Πιστεύουμε ότι τα τρία βασικά κριτήρια στρατηγικών επιλογών για την ανάπτυξη της οικονομίας ενός κράτους, είναι τα ακόλουθα: 

Κριτήριο 1: Οι επιλογές πρέπει να είναι βιώσιμες σε βάθος χρόνου, δηλαδή να λύνουν το πρόβλημα μακροπρόθεσμα.

Κριτήριο 2:  Οι επιλογές πρέπει να βασίζονται στα πλεονεκτήματα που έχει η κάθε χώρα, αξιοποιώντας τα στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό.

Κριτήριο 3: Οι επιλογές πρέπει να έχουν πολλαπλασιαστικά οφέλη, για να δίνουν ένα βαθμό σταθερότητας στη λύση που προτείνουν.

Οι τομείς του Τουρισμού και των Υπηρεσιών δεν αποτελούν πλέον από μόνοι τους επιλογές που εμπίπτουν πλήρως μέσα σε αυτά τα ζητούμενα.  Η οικονομία χρειάζεται να εξελίσσεται και να μετασχηματίζεται μέσα από την πάροδο του χρόνου για να ανταποκρίνεται στο νέο τοπικό και διεθνές περιβάλλον. Μια νέα στρατηγική επιλογή για την Κύπρο, που ικανοποιεί αυτά τα κριτήρια, είναι η επένδυση και αξιοποίηση της Πανεπιστημιακής Παιδείας με έμφαση στο στοιχείο της Έρευνας και Καινοτομίας και την ενθάρρυνση της Επιχειρηματικότητας των Νέων, ειδικά σε νέους βιώσιμους τομείς της οικονομίας μας.  Επιλογή που ήδη αποφάσισε να υιοθετήσει η Γαλλία με μια επένδυση στην Πανεπιστημιακή Παιδεία που ξεπερνά τα 35 δισεκατομμύρια ευρώ.  Η επένδυση αυτή αποτελεί αύξηση κατά 50% στην πενταετία του νέου Γάλλου Προέδρου, ο οποίος δηλώνει:  «Ο στόχος μας είναι απλός:  Θέλουμε τα καλύτερα πανεπιστήμια στον κόσμο… και αυτό το μεγάλο δημόσιο και επενδυτικό σχέδιο δεν αποτελεί ένα νέο πακέτο στήριξης… πρόκειται για επενδύσεις με αντίκτυπο για τα επόμενα είκοσι ή τριάντα χρόνια».

Πώς ανταποκρίνεται αυτή η επιλογή της στρατηγικής επένδυσης στην Πανεπιστημιακή Παιδεία στα τρία κριτήρια που έχουμε θέσει πιο πάνω;

Κριτήριο 1:

Η Πανεπιστημιακή Παιδεία, έχει διπλή αποστολή: να παρακολουθεί τις εξελίξεις και να προλαμβάνει και να διαμορφώνει το μέλλον.  Η βιομηχανική εποχή έδωσε τη θέση της σήμερα στην εποχή της "Οικονομίας της Γνώσης". Η νέα ανταγωνιστική οικονομία βασίζεται όλο και περισσότερο στη γνώση και τη διάχυσή της και έτσι κάθε επιλογή ανάπτυξης που είναι στενά συνδεδεμένη με αυτή τη νέα «τάξη πραγμάτων», έχει τη δυνατότητα να είναι μακροχρόνια βιώσιμη.  Σε αυτήν την Οικονομία της Γνώσης, η Πανεπιστημιακή Παιδεία βρίσκεται στην καρδιά του παραγωγικού συστήματος, καθώς αποτελεί την κατ’ εξοχήν δραστηριότητα παραγωγής γνώσης. Ακόμη και τα μικρά κράτη διαθέτουν αυτή την βασική πρώτη ύλη: τη γνώση. Οι επενδύσεις στην Πανεπιστημιακή Παιδεία και την έρευνα, δημιουργούν ουσιαστική υποδομή για μακροχρόνια αξιοποίηση και συνεχή παραγωγή νέας γνώσης και συνεπώς νέας οικονομικής δραστηριότητας.

Υπάρχουν όμως και άμεσα οικονομικά οφέλη αν επενδύσουμε σήμερα στην Πανεπιστημιακή Παιδεία; Η αναβάθμιση και η ενδυνάμωση των μεταπτυχιακών προγραμμάτων σπουδών και η επένδυση στην προσέλκυση χρηματοδότησης έρευνας από την Ευρωπαϊκή Ένωση, θα συμβάλει στην δημιουργία νέων θέσεων εργασίας από την

περαιτέρω αύξηση του αριθμού των νέων ερευνητών που θα απασχολούνται σε ερευνητικά προγράμματα, επιλύοντας εν μέρει και το ανεργιακό πρόβλημα που επιδεινώνεται λόγω της οικονομικής κρίσης. Ταυτόχρονα οι άμεσες επενδύσεις στην εκπαίδευση, ενδυναμώνουν την έρευνα στον τόπο μας και προετοιμάζουν την αναγκαία ανθρώπινη υποδομή για νέες οικονομικές δραστηριότητες.

Κριτήριο 2:

Το ζητούμενο είναι η Πανεπιστημιακή Παιδεία να βασίζεται και στην πολιτιστική και πνευματική μας παράδοση. Το αυξημένο ποσοστό μόρφωσης των Κυπρίων, που κατατάσσει την Κύπρο ανάμεσα στις χώρες με υψηλά ποσοστά πτυχίων και μεταπτυχιακών στη νέα γενιά, αποτελεί ένα συγκριτικό πλεονέκτημα για το παρόν και το μέλλον, πάνω στο οποίο θα πρέπει να βασιστούν οι επιλογές μας.  Από την Ανεξαρτησία της Κυπριακής Δημοκρατίας η κυπριακή κοινωνία προχώρησε συλλογικά σε μια μεγάλη επένδυση: να μορφώσει τους νέους πολίτες της. Η μόρφωση δεν εκλαμβάνεται πλέον μόνο ως ατομικό δικαίωμα αλλά ως επένδυση, ως συστατικό στοιχείο της ανταγωνιστικότητας. Δυστυχώς, αυτή η τεράστια επένδυση μας, παραμένει χωρίς μια συγκροτημένη και στοχευόμενη προσπάθεια αξιοποίησής της.  Αν δεν επενδύσουμε στην Πανεπιστημιακή Παιδεία, την έρευνα και την καινοτομία για να αξιοποιήσουμε την μεγάλη αυτή επένδυση που έχουμε κάνει και συνεχίσουμε με τον ίδιο τρόπο να δαπανούμε ενθουσιωδώς στην μόρφωση, πιθανό να χρεοκοπήσουμε, αφού κανένα οικονομικό σύστημα δεν μπορεί να συνεχίσει να επενδύει σε κάτι χωρίς να ζητά μέρισμα πίσω από αυτήν την επένδυση.

Κριτήριο 3:

Η επένδυση στην έρευνα και την καινοτομία αποτελεί αναπτυξιακό μονόδρομο με πολλαπλά και πολλαπλασιαστικά οφέλη για την οικονομική και κοινωνική μας ανάπτυξη, καθιστώντας ταυτόχρονα μακροπρόθεσμα βιώσιμη την επιλογή των επενδύσεων στο χώρο της Πανεπιστημιακής Παιδείας.  Ως παράδειγμα, το Πανεπιστήμιο Κύπρου αποτελεί πλέον ένα σημαντικό εργοδότη νέων, αφού σήμερα προσφέρει ποιοτική εργοδότηση σε 300 νέους ερευνητές, αριθμός ο οποίος αναμένεται να αυξηθεί σε 500 το 2014 και να ξεπεράσει τους 1000 μέχρι το 2020, ενθαρρύνοντας έτσι τους Κύπριους επιστήμονες να παραμείνουν στην Κύπρο και να παράγουν και να αξιοποιήσουν νέα γνώση. Οι καινοτόμες ιδέες των ερευνητών πολλές φορές θα μετασχηματισθούν σε σύγχρονες και βιώσιμες επιχειρήσεις,  με στόχο την ανάπτυξη και εμπορική αξιοποίηση των καινοτομικών προϊόντων που απορρέουν από την  επιστημονική έρευνα, όπως πχ. οι εφευρέσεις, οι νέες υπηρεσίες και νέα προϊόντα. Οι νέες αυτές εταιρείες θα δημιουργήσουν με τη σειρά τους νέους βιώσιμους τομείς στην οικονομία. Επενδύοντας στην Πανεπιστημιακή Παιδεία, επενδύουμε έτσι ταυτόχρονα στην ενθάρρυνση της επιχειρηματικότητας των νέων και την ανάδειξη καινοτόμων δράσεων από αυτούς που δημιουργούν νέους οικονομικούς τομείς.  Η παράλληλη διοργάνωση από το Πανεπιστήμιο Κύπρου πληθώρας διεθνών συνεδρίων στη χώρα μας, με τη συμμετοχή χιλιάδων ξένων συνέδρων, αποφέρει επίσης πολλαπλασιαστικά οφέλη για τον τουρισμό και κατ' επέκταση την οικονομία μας και αποτελεί ένα άλλο παράδειγμα του οφέλους από την Πανεπιστημιακή Παιδεία.

Και ενώ τα στοιχεία καταδεικνύουν ότι η Κύπρος παραμένει ουραγός και απροβίβαστη στην Ε.Ε. σε επενδύσεις στους τομείς της έρευνας και της καινοτομίας (το ποσοστό του ΑΕΠ που επενδύει η Κύπρος στην Έρευνα και Τεχνολογία βρίσκεται κάτω από το 0.5% σε σύγκριση με το μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης που είναι 1.84%), είναι δυστυχώς δύσκολο να πείσουμε ότι η επένδυση στην Πανεπιστημιακή Παιδεία είναι από τις στρατηγικά καλύτερες επιλογές που έχουμε σήμερα.  Γιατί άραγε υπάρχει αυτή η δυσκολία παρόλο που οι σημερινές κοινωνικοοικονομικές συνθήκες της Κύπρου είναι τόσο στενά συνδεδεμένες με την εκπαίδευση και μόρφωση;  Η απάντηση πιστεύουμε οφείλεται εν μέρει στο νεαρό της ηλικίας του ανεξάρτητου Κυπριακού Κράτους, το οποίο δεν έχει ακόμα εξελιχθεί όπως τα άλλα σύγχρονα κράτη ώστε να απορρίπτει την αδράνεια και τη συντηρητικότητα.  Το κράτος και η κοινωνία μας συχνά εμμένει σε πεπαλαιωμένες ιδέες και αντιλήψεις και δεν «επιτρέπει»  στους νέους την εφαρμογή και εξέλιξη των ιδεών τους.  Όπως έχει δηλώσει γενικότερα για την Ευρωπαϊκή Ένωση η νέα Επίτροπος Παιδείας, «Χρειάζεται να βρούμε τρόπους να αξιοποιήσουμε καλύτερα τους νέους, δίνοντάς τους περισσότερη ευθύνη και ευκαιρίες».  Το «πρόσταγμα» αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για την Κύπρο.

Συνοψίζοντας, στη σημερινή συγκυρία αποτελεί ιδανική στρατηγική επιλογή μας να επενδύσουμε στην Πανεπιστημιακή Παιδεία: να επενδύσουμε στην γνώση, στην εφευρετικότητα και επιχειρηματικότητα των νέων μας, ως φυσική εξέλιξη της κοινωνίας μας, η οποία έχει ήδη αναπτυχθεί, χωρίς κεντρικό σχεδιασμό, σε μια κοινωνία μορφωμένων.

ΠΗΓΗ