Η μελέτη της Ιστορίας των αρχαίων χρόνων αναδεικνύει θέματα και καταστάσεις τα οποία ο ορθολογικά σκεπτόμενος σύγχρονος άνθρωπος μπορεί να χρησιμοποιήσει για να επιβεβαιώσει τη σύναψη συμμαχιών με βάση το αμοιβαίο συμφέρον. Οι Έλληνες και οι Καρχηδόνιοι ήταν παραδοσιακά αντίπαλοι στη Μεσόγειο τόσο για εμπορικούς όσο και για καθαρά γεωπολιτικούς λόγους. Ο ανταγωνισμός τους ήταν εντονότατος και είχε ως επίκεντρο τη Σικελία. Η ανάδειξη της Ρώμης σε αναδυόμενη περιφερειακή δύναμη, οδήγησε κάποιες από τις ελληνικές πόλεις και τα ελληνιστικά βασίλεια να επιδιώξουν συμμαχία με την Καρχηδόνα. Έτσι ο παραδοσιακός εχθρός μετατράπηκε σε «φίλο και σύμμαχο» και παραμερίστηκαν οι όποιες αντιρρήσεις λόγω ζωτικών κρατικών συμφερόντων. Παρ’ όλα αυτά οι ελληνικές πόλεις – κράτη στη Σικελία και στην κυρίως Ελλάδα, οι συμπολιτείες, το Βασίλειο της Μακεδονίας, καθώς και τα ελληνιστικά βασίλεια της Ανατολής, δεν κατόρθωσαν να ενώσουν τις δυνάμεις τους για να αντιμετωπίσουν από κοινού τη Ρώμη. Αντίθετα, μερικά από αυτά προτίμησαν να συμμαχήσουν μαζί της ή να διατηρήσουν ουδετερότητα.
Το 256/255 π.Χ., όταν οι Ρωμαίοι, κατά την διάρκεια του Α΄ Καρχηδονιακού Πολέμου (264-241 π.Χ.), επιχείρησαν απόβαση στη βόρεια Αφρική με σκοπό να καταλάβουν την Καρχηδόνα, ο Σπαρτιάτης μισθοφόρος Ξάνθιππος όχι μόνο απέτρεψε την ήττα, έχοντας αναδιοργανώσει τον καρχηδονιακό στρατό, αλλά συνέτριψε τους Ρωμαίους εισβολείς κατά τη μάχη της Τύνιδας. Η μεγάλη στιγμή ήλθε κατά τη διάρκεια του Β΄ Καρχηδονιακού Πολέμου (208-201π.Χ.), όταν η συμμαχία του Καρχηδόνιου ηγέτη Αννίβα με τον βασιλιά της Μακεδονίας Φίλιππο Ε΄ δημιούργησε θεωρητικά μια ευκαιρία στρατηγικής περικύκλωσης της Ρώμης και εξαναγκασμού της σε διμέτωπο αγώνα, που θα μπορούσε να επιφέρει την ήττα της. Παρά τις νίκες του Αννίβα στην Ιταλία, η έλλειψη στρατηγικού συντονισμού εξ αιτίας άλλων παραγόντων και απροθυμίας για ουσιαστική στρατιωτική συνεργασία, με εξαίρεση την αποστολή καρχηδονιακού στόλου στην Ελλάδα, δεν επέτρεψε στους δύο συμμάχους να πετύχουν ένα αποφασιστικό πλήγμα κατά της Ρώμης, η οποία νίκησε τελικά και τους δύο αντιπάλους της.
Η ελληνο-καρχηδονιακή συμμαχία στη βάση των στρατηγικών συμφερόντων, βρήκε τον εκφραστή της στο πρόσωπο του Αννίβα, ο οποίος παρά την ήττα κατέφυγε στην Αυλή του Σελευκίδη Αντιόχου Γ΄ το 196 π.Χ. Από την Έφεσο ο δαιμόνιος Καρχηδόνιος κατέστρωσε νέα μεγαλεπήβολα σχέδια, τα οποία προέβλεπαν απόβαση στην Ιταλία με τη βοήθεια στόλου που ναυπηγήθηκε στη Φοινίκη (περιοχή των Σελευκιδών) και είχαν ως τελικό στόχο την ήττα της Ρώμης. Η διορατικότητα και η στρατηγική αντίληψη του Αννίβα δεν έτυχαν της ανάλογης υποστήριξης από τον Αντίοχο Γ’, με συνέπεια ο τελευταίος να μην ακολουθήσει το σχέδιο του συμμάχου του και να ηττηθεί από τους Ρωμαίους κατά τη Μάχη της Μαγνησίας το 190 π.Χ.
Η συμμαχία των Ελλήνων και Καρχηδονίων, παρά την περιορισμένη μορφή της, μας δίνει ακόμα μια εικόνα του πως αντιμετώπιζαν οι αρχαίοι τις δυνάμεις της εποχής τους. Έτσι καθίσταται ευκολότερη η κατανόηση της πολιτικής που ασκούσαν οι πόλεις-κράτη, οι συμπολιτείες και τα ελληνιστικά βασίλεια στα οποία έχει διαιρεθεί ο ελληνικός κόσμος. Σήμερα μας φαίνεται παράξενη η ύπαρξη τέτοιων «αταίριαστων» συμμαχιών και απορούμε για την «εμφύλια» αντιπαράθεση των ελληνικών κρατικών οντοτήτων, διότι αδυνατούμε να κατανοήσουμε το τότε διεθνές περιβάλλον και κυρίως την αντίληψη που είχαν οι πρόγονοί μας περί «εθνικών» συμφερόντων. Το «εθνικό» ταυτιζόταν με την πόλη-κράτος, παρά τις διακηρύξεις περί πανελλήνιας ενότητας. Οι Έλληνες από την εποχή των Μηδικών επέλεγαν τους συμμάχους ή τους αντιπάλους τους με βάσει τα στενά τοπικά συμφέροντα. Δεν συνεργάζονταν παρά μόνο όταν αυτό επιβαλλόταν δια των όπλων (Μακεδονία) ή υπήρχε μεγάλη ανάγκη (Μηδικά) και ποτέ πλήρως (βλ. ουδετερότητα , «πλην Λακεδαιμονίων»). Η κατάσταση δεν μεταβλήθηκε μέχρις ότου τα ελληνικά κράτη κατελήφθησαν από τους Ρωμαίους, έχοντας κατασπαταλήσει τις δυνάμεις τους σε εμφύλιες συρράξεις.
Ιωάννης Σ. Θεοδωράτος
Δημοσιογράφος –Αμυντικός Αναλυτής
Από το editorial του περιοδικού Στρατιωτική Ιστορία, εκδόσεις Περισκόπιο, τεύχος 144, Αύγουστος 2008.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου